อันเนื่องมาจาก “ดนัย เอกมหาสวัสดิ์”

จำนวนผู้เข้าชม

คุณดนัย เอกมหาสวัสดิ์ ได้กรุณาพาดพิงถึงชื่อผมในรายการ “เจาะลึกทั่วไทย Inside Thailand” ทางวิทยุคลื่น FM 98.5 สถานีข่าวจริงสปริง เรดิโอ และทางช่องสปริงนิวส์ ในฐานะผู้เซ็นคำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการอิสระตรวจสอบกรณีสื่อรับเงินบริษัทซีพีเอฟ

ฟังดูแล้ว ไม่ได้เสียหายอะไร เพราะเป็นคำสั่งที่ผมเซ็นจริง แต่เรื่องการสอบสวนของคณะกรรมการที่ไปพบชื่อผู้เกี่ยวข้องเป็นใครนั้น อยู่นอกเหนือการรับรู้ของผม ถึงกระนั้นการกล่าวถึงชื่อของคุณดนัย เอกมหาสวัสดิ์ ซึ่งเป็นสื่อมวลชนที่มีชื่อเสียงนั้น ก็ทำให้ผมคิดถึงคำๆหนึ่งซึ่งวงการสื่อไม่ค่อยพูดถึงกัน

นั่นคือผลประโยชน์ทับซ้อน

เงินที่ซีพีเอฟจ่าย ได้ความส่วนใหญ่ว่าเป็นการจ่ายเป็นเงินค่าโฆษณา ซึ่งมีหลักฐานการจ่าย การรับชัดเจน แต่ประเด็นที่น่าสนใจคือการจ่ายที่น่าจะผ่านความสัมพันธ์ส่วนตัวระหว่างบุคคล ไม่ได้จ่ายตรงกับฝ่ายโฆษณาซึ่งเป็นการดำเนินธุรกรรมกันตามปกติ

แปลว่า ก็เพราะมีบุคคลใช้ชื่อ ใช้อภิสิทธิ์ของความเป็นสื่อเป็นตัวนำทาง จากนั้นก็เป็นเรื่องของฝ่ายโฆษณาตามไปตบทรัพย์

เป็นพฤติกรรมที่น่ารังเกียจ โดยเฉพาะสื่อที่พยายามอวดอ้างความมีจริยธรรมที่สูงส่ง

ในแวดวงการเมือง คำว่าผลประโยชน์ทับซ้อน หรือ Conflict of interest มีกรณีตัวอย่างที่ชัดเจน และเป็นที่เข้าใจร่วมกันว่า คือการที่นักการเมืองใช้อำนาจเพื่อให้ได้มาซึ่งผลประโยชน์ส่วนตน หรือหมู่คณะ

การได้มาซึ่งผลประโยชน์นั้น อาจมีความซับซ้อนมากกว่าการคอรัปชั่น คือการได้มาโดยผ่านนโยบายสาธารณะ หรือกฏเกณฑ์ที่รัฐบาลกำหนดขึ้น เรียกอีกอย่างหนึ่งว่าการคอรัปชั่นเชิงนโยบาย

แต่ในแวดวงสื่อมวลชน การได้มาซึ่งเงินหรือผลประโยชน์อื่นใดโดยมิชอบ ไม่ได้กระทำผ่านอำนาจทางการเมือง แต่ทำผ่าน “อำนาจทางการสื่อสาร” ซึ่งในบางครั้งมีอำนาจเหนืออำนาจการเมืองเสียอีก อย่างไรก็ตาม สิ่งนี้คือเมล็ดพันธุ์อันชั่วร้าย คือการละเมิดหลักการทำงาน สุจริต ตรงไปตรงมา และไม่ใช้ความเป็นอภิสิทธ์ชน เช่นเดียวกับที่สือไปชี้หน้าด่าคนอื่นๆ

รูปแบบของผลประโยชน์ทับซ้อน ที่ชัดเจนซึ่งผมใช้อธิบายเสมอๆ คือการแจกหุ้นราคาพาร์ให้กับนักข่าวสายหุ้น การเงิน เป็นปรากฏการณ์ที่เคยเกิดขึ้นอย่างเปิดเผยราว 10 ปีก่อน ถึงวันนี้ไม่อาจยืนยันว่ายังมีอยู่หรือไม่

การเป็นนักข่าวที่สามารถล่วงรู้ข้อมูลภายใน และสามารถรายงาน หรือปกปิดข่าวที่เกี่ยวข้องกับหุ้นได้นั้น เป็นผลให้ราคาหุ้นขึ้นหรือลงได้มิใช่ด้วยกลไกราคาปกติ แต่ด้วยข้อมูลจากการรายงานข่าวที่บิดเบี้ยวไปตามผลประโยชน์ที่นักข่าวได้รับ

หรือกรณีนักข่าวสายอาหาร ที่แสดงตัวเพื่อกินอาหารฟรี หรือนักข่าวสายรถยนต์ ที่ใช้ความเป็นนักข่าว ขอรถออกใหม่มาทดสอบขับ และยังคงครอบครองใช้ประโยชน์ส่วนตัวจากนั้นอีกเป็นเวลานาน

ประเด็นเรื่องผลประโยชน์ทับซ้อน ที่ซับซ้อนกว่านั้น ก็คือการใช้พื้นที่สาธารณะ เป็นพื้นที่ในการแสดงออกซึ่งทัศนคติ หรือเลยเถิดจนกลายเป็นอคติ เพื่อตอบสนองความคิด ความเชื่อทางการเมืองของตนเอง

ในความเป็นมนุษย์ของนักข่าว ย่อมมีความคิด ความเห็นหรือความเชื่อในเรื่องต่างๆได้ ตั้งแต่เรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ความคิดทางการเมือง นี่เป็นเรื่องปกติ

แต่ในการทำหน้าที่บนพื้นที่สาธารณะ ซึ่งหมายถึงพื้นที่ในหน้าหนังสือพิมพ์ หน้าจอ หน้าปัดวิทยุ สื่อออนไลน์ จะต้องไม่แสดงออกซึ่งการฝักใฝ่ฝ่ายใด ไม่ใช้อารมณ์ความรู้สึกไปกำหนดความถูกผิด ต้องให้ความเคารพผู้บริโภคข่าวสารทุกคน ทุกฝ่ายที่เขาจะเชื่อด้วยตัวเอง มิใช่ด้วยการโฆษณาชวนเชื่อ หรือความถี่ในการตอกย้ำความเชื่อของตนเอง

กรณีความสับสนระหว่าง “พื้นที่ส่วนตัว” กับ “พื้นที่สาธารณะ” นี้ ยกเว้นกรณีสื่อการเมือง ซึ่งพวกเขาแสดงการเลือกข้างอย่างชัดเจน ไม่ว่าผิดหรือถูก

ความเป็นนักข่าวนั้น เหมือนร่างทรง เมื่อคนหนึ่งยึดอาชีพนักข่าวเป็นอาชีพหลัก ความเป็นนักข่าวก็จะติดตัวไปทุกหนแห่ง ไม่ว่าจะไปทำหน้าที่เฉพาะกิจอย่างไร ถ้าไปเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ที่ไม่ควรมี ไม่ควรได้ ก็ถือว่าผิดหลักการทั้งสิ้น เพราะนั่นอาจทำให้เข้าใจได้ว่า การได้ผลประโยชน์ใดๆมา ที่เกี่ยวข้องกับข้อมูล ข่าวสาร ก็คือการได้มาด้วยสถานะความเป็นนักข่าวที่คนอื่นๆอาจเห็นว่าเป็นอภิสิทธิ์ชน

บางทีนักข่าวก็เห็นแต่ภาพคนอื่นในกระจก แต่ถ้าลองตักน้ำใส่กะโหลกชะโงกดูเงาตัวเอง อาจจะเห็นภาพตัวเองที่น่าเกลียดน่ากลัวกว่าภาพของคนอื่นหลายเท่า

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์  ฉบับที่ 1076 วันที่ 29 เมษายน - 5 พฤษภาคม 2559)