ภาพของช้าง

จำนวนผู้เข้าชม

ก่อนการแสดงของช้างในศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยจะสิ้นสุดลง หลายคนคงจำได้ว่า ควาญช้างจะให้ช้างแสดงการวาดภาพต่อหน้าผู้ชม แล้วหลังจากนั้นใครจะซื้อภาพก็นำเงินเข้าศูนย์ฯ หรือไม่ก็เก็บไว้ขายในร้านค้าต่อไป

           

ย้อนหลังไปเมื่อปี พ.ศ. 2538 ศิลปินชาวรัสเซีย Komar and Melamid ได้เปิดการแสดงอันน่าทึ่ง ด้วยการวาดรูปกับช้างในสวนสัตว์ที่สหรัฐอเมริกา ต่อมาในปี พ.ศ. 2540 พวกเขาเดินทางมาที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย จังหวัดลำปาง แล้วช้างของเราก็ได้เรียนรู้การวาดภาพตั้งแต่นั้น ช้างวาดภาพกลายเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงช้าง ที่สำคัญ ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยยังเป็นปางช้างแห่งแรกในประเทศไทยที่ฝึกให้ช้างวาดภาพได้

           

ภาพที่วาดโดยช้างมีการนำไปจัดแสดงในต่างประเทศ ทั้งยังได้รับการนำเสนอตามสื่อต่าง ๆ โดยมีทั้งที่วาดตามจินตนาการของช้างเอง และย่อมมีบ้างที่ควาญช้างจะเป็นผู้จับงวงช้างในการจับพู่กันเพื่อวาดภาพจึงไม่แปลกหากภาพวาดของช้างจะถูกตั้งคำถามว่าเป็นงานศิลปะที่สร้างสรรค์หรือไม่

           

การนิยามความหมายของศิลปะอาจไม่ใช่เรื่องง่ายนัก แต่หลายคนยอมรับว่า งานศิลปะ คือ งานสร้างสรรค์ที่ผู้สร้างสรรค์ใช้จินตนาการ ความคิดสร้างสรรค์ถ่ายทอดสิ่งที่สะท้อนความคิด จิตใจ จิตวิญญาณของตนเองออกมาเป็นผลงาน

อย่างไรก็ตาม มีการค้นพบว่า ช้างมีความสุขและเพลิดเพลินกับการละเล่นเช่นเดียวกับมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นการเล่นเกม การเต้นรำ หรือศิลปะ ช้างที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยจะไม่ถูกบังคับให้วาดภาพ เชือกไหนชอบวาดก็ให้วาด เชือกไหนไม่ชอบก็ไม่บังคับกัน

           

งวงของช้างมีความยาวและอ่อนนุ่มตรงปลาย ช่วยให้ช้างสามารถหยิบจับวัตถุที่ต้องการได้ โดยครูฝึกจะสอนให้ช้างจับพู่กันโดยใช้งวงพันรอบพู่กัน ในขณะที่บางคนสอนให้วางแปรงลงในรูจมูกในส่วนของปลายงวง เพื่อให้ช้างควบคุมฝีแปรงได้มากขึ้น ทั้งนี้ส่วนใหญ่ครูฝึกจะคอยช่วยเหลือช้างในขั้นตอนการวาดภาพ บางคนช่วยแนะให้พอเป็นแนวทาง ในขณะที่บางคนก็ปล่อยให้ช้างสร้างผลงานของเขาด้วยตัวเอง จะช่วยเหลือก็เพียงจัดเตรียมอุปกรณ์ไว้ให้ เช่น ตั้งขาตั้งสำหรับวางกรอบผ้าใบ จัดสีและแปรงไว้ เราจึงได้เห็นผลงานศิลปะแบบนามธรรม หรือ Abstract แต่ไม่ว่าอย่างไร ผลงานภาพวาดของช้างก็เทียบได้กับการวาดภาพโดยเด็กอายุ 8 ขวบเท่านั้น ต่างกันแค่ผลงานของมนุษย์ตัวเล็ก ๆ ถือเป็นงานศิลปะ แต่ผลงานของช้างหลายคนว่ายังไม่น่าจะใช่

           

สำหรับเรา ภาพวาดโดยช้างจะเป็นศิลปะไหมไม่สำคัญ ขอแค่มันได้สร้างความสุขเล็ก ๆ น้อย ๆ ให้กับช้างก็พอแล้ว

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์  ฉบับที่ 1105 วันที่ 18 - 24 พฤศจิกายน 2559)