นับนกอุ้มบาตร

กุลธิดา สืบหล้า...เรื่อง

           

นกอุ้มบาตร (White Wagtail) เป็นนกที่อพยพมาอยู่ทางภาคเหนือเป็นหลัก พวกมันมีการกระจายพันธุ์กว้างขวาง ตั้งแต่ยุโรป แอฟริกา เอเชีย ไปจนถึงอะแลสกา ประเทศไทยมีรายงานทั้งหมด 5 ชนิดย่อย โดยมีลักษณะร่วมของทุกชนิดย่อย คือ ปื้นสีดำที่อก อันเป็นที่มาของชื่อ “อุ้มบาตร”

           

เรามักพบนกอุ้มบาตรบินในลักษณะลูกคลื่น คือ บินขึ้น ๆ ลง ๆ แทบจะตลอดเวลา เวลาเดินก็มักทำหางกระดกขึ้น-ลงไปด้วย พวกมันมักวิ่งไล่จับแมลง หรือบินโฉบจับแมลงอยู่ตามที่โล่งและบริเวณใกล้กับแหล่งน้ำ ตั้งแต่ที่ราบไปจนถึงภูเขาสูง ช่วงกลางวัน นกอุ้มบาตรจะแยกย้ายกันหากิน แล้วค่อยกลับมารวมตัวกันในยามค่ำคืน ทั้งนี้ นกอุ้มบาตรส่วนใหญ่มักเลือกเกาะนอนตามต้นไม้ที่มีใบแน่นทึบและสายไฟฟ้าใจกลางเมือง เกิดเป็นปรากฏการณ์  Urban wildlife spectacle ที่น่าตื่นตาตื่นใจ เมื่อนกตัวเล็ก ๆ สีขาวหลายพันตัวพากันบินว่อนทั่วฟ้า ก่อนจะบินลงมาเกาะนอนรวมกัน

           

เทศบาลนครเชียงใหม่ก็น่ารัก ทำป้ายชาวเชียงใหม่ยินดีต้อนรับน้องนกอุ้มบาตร โดยให้ข้อมูลเกี่ยวกับนกอุ้มบาตรไว้อย่างได้ใจความ ส่วนหนึ่งของข้อความบอกว่า “เป็นนกอพยพที่หนีหนาวมาจากมองโกเลีย ไซบีเรีย และรัสเซีย มาอาศัยอยู่ที่ต้นสนบริเวณคูเมืองย่านข่วงประตูท่าแพและสี่แยกสวนหย่อมสมเพชร นกเหล่านี้มีประโยชน์ คือ ช่วยกินแมลง ที่ผ่านมาเอามูลไปตรวจ ปรากฏว่าไม่เจอไข้หวัดนก จะอาศัยไปถึงประมาณเดือนพฤศจิกายน จากนั้นก็จะบินลงใต้ จึงอยากให้ชาวเชียงใหม่ช่วยกันดูแล อย่าทำเสียงดัง นกจะตกใจ”

           

ชมรมนกล้านนา จังหวัดเชียงใหม่ เห็นถึงปรากฏการณ์อันน่าอัศจรรย์นี้ก่อนใคร จึงได้ริเริ่มโครงการสำรวจนกอุ้มบาตร (White Wagtail Census) เมื่อปี พ.ศ. 2547 และยังคงจัดต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี จากสถิติที่ทางชมรมฯ บันทึกไว้พบว่า ในแต่ละปีจำนวนนกอุ้มบาตรที่อพยพมาเชียงใหม่นั้น ขึ้น ๆ ลง ๆ อยู่ในช่วง 2,000-5,000 กว่าตัว โดยเมื่อปีที่แล้วนับนกได้ 5,218 ตัว

สำหรับปี พ.ศ. 2558 ชมรมนกล้านนา จังหวัดเชียงใหม่ นัดรวมพลคนรักนกอุ้มบาตรมาช่วยกันนับนกในวันที่ 16 ตุลาคมนี้ ณ ข่วงหน้ากาดสมเพชร (ลานน้ำพุช้าง) ตั้งแต่เวลา 18.00-20.00 นาฬิกา ซึ่งทุกคนจะต้องเตรียมไฟฉายและสวมหมวกเพื่อกันนกอึใส่

ไม่ใช่แค่จังหวัดเชียงใหม่เท่านั้น ที่มีการสำรวจจำนวนนกอุ้มบาตร จังหวัดลำปางเราก็มีเช่นกัน ทั้งยังส่งจำนวนนกอุ้มบาตรที่นับได้ไปทำสถิติเทียบเคียงกับจังหวัดเชียงใหม่ให้เห็นกันไปเลยว่า ปีไหน จังหวัดใครนับนกอุ้มบาตรได้เยอะกว่ากัน ทั้งนี้ จังหวัดลำปางเรามีจำนวนนกอุ้มบาตรอยู่ในช่วง 1,000-4,000 กว่าตัว และเป็นที่น่าสังเกตว่า บางปีเรานับนกได้มากกว่าเชียงใหม่กว่าครึ่งเลยทีเดียว

กลุ่มคนที่มารวมตัวกันเพื่อนับนกอุ้มบาตรในบ้านเราก็คือ ชมรมดูนก กฟผ. แม่เมาะและชมรมดูนกปูนลำปาง โดยได้เริ่มนับนกอุ้มบาตรกับจังหวัดเชียงใหม่มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553 เมื่อปีที่แล้ว ซึ่งเป็นการนับนกอุ้มบาตรครั้งที่ 5 ของจังหวัดลำปาง ชมรมดูนก กฟผ. แม่เมาะและชมรมดูนกปูนลำปางนับนกอุ้มบาตรบริเวณสี่แยกโรงแรมลำปางเวียงทอง ซึ่งมีนกอุ้มบาตรจำนวนมากเกาะนอนบนต้นมะฮอกกานีริมถนน ได้ 4,375 ตัว ขณะที่ชมรมนกล้านนา จังหวัดเชียงใหม่ นับนกอุ้มบาตรบริเวณประตูท่าแพได้ 5,218 ตัว

ในปีนี้ ยังไม่รู้ว่าลำปาง หรือเชียงใหม่ ใครจะมีนกอุ้มบาตรมากกว่ากัน สิ่งนั้นไม่สำคัญเท่ากับว่า เราชาวลำปางในฐานะเจ้าบ้าน มองสิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ ที่ผ่านการเดินทางไกลชนิดนี้ด้วยสายตาเป็นมิตร และตระหนักว่า พวกเขากำลังช่วยกันทำหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายจากธรรมชาติอย่างแข็งขัน นั่นก็คือ ช่วยกำจัดแมลงให้พวกเรานั่นเอง

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์  ฉบับที่ 1050 วันที่ 16 - 22 ตุลาคม 2558)