บทบรรณาธิการ พื้นที่ที่ถูกมองข้าม(จบ)

จำนวนผู้เข้าชม

หลายครั้งที่มีการอ้างอิง “บทบรรณาธิการ” ในหนังสือพิมพ์ต่างประเทศ และในวงการหนังสือพิมพ์ระดับสากล ก็มีการพูดถึงบทบรรณาธิการบางชิ้น ที่แสดงจุดยืน ทัศนะ ความคิดความเห็นต่อประเด็นสาธารณะ ซึ่งกำลังอยู่ในความสนใจของผู้คน เช่น บทบรรณาธิการชิ้นหนึ่งของ เฮรัลด์ ทรีบูน ก่อนหน้าที่ทักษิณ ชินวัตร จะหลบหนีคดีไปอยู่ต่างประเทศ 

บทบรรณาธิการของหนังสือพิมพ์ ดิ อินเตอร์เนชั่นแนล เฮรัลด์ ทริบูน ฉบับดังกล่าว ระบุเนื้อหาว่า เมื่อ ดร.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรีของไทยบินไปยังลอนดอนในคืนวันอาทิตย์ที่ 10 สิงหาคม หลบหนีการไต่สวนและการรายงานตัวต่อศาลที่กรุงเทพฯ ที่เดิมกำหนดไว้วันจันทร์

เขาได้เป็นตัวอย่างหนึ่งที่พิสูจน์คำกล่าวที่ว่าพวกคนรวยล้นฟ้าแตกต่างจากประชาชนคนธรรมดาอย่างเราๆท่านๆอย่างสิ้นเชิง ความมั่งคั่งและอิทธิพลทำให้เขาหลบหลีกข้อกล่าวหาคอร์รัปชันที่บ้านเกิด และมาลี้ภัยอย่างสำราญใจในฐานะเจ้าของสโมสรฟุตบอลแมนเชสเตอร์ซิตี้และเตรียมแนวทางหาขออ้างลี้ภัยทางการเมืองในอังกฤษ

สื่อไทย อ้างอิงบทบรรณาธิการชิ้นนี้ เป็นส่วนหนึ่งของข่าวสำคัญ แม้จะเป็นเรื่องของการสะท้อนความคิดเห็นของสื่อต่างประเทศ แต่ไม่เคยมีบทบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ไทย ฉบับไหนเลย ที่ถูกอ้างอิงในฐานะที่เสมอข่าวชิ้นหนึ่งเช่นนี้

เพราะเราไม่ให้ความสำคัญกับบทบรรณาธิการ ทั้งในแง่เนื้อหาการนำเสนอ ซึ่งควรจะเป็นความเห็นหรือจุดยืนต่อประเด็นสาธารณะเรื่องใดเรื่องหนึ่งของหนังสือพิมพ์ทั้งฉบับ รวมทั้งผู้ที่ทำหน้าที่เขียนบทบรรณาธิการ ก็เป็นงานเขียนที่คนส่วนใหญ่ไม่อยากทำ

เราควรจะได้เริ่มตระหนักว่า บทบรรณาธิการมีความสำคัญ ในฐานะที่เป็นธงนำของหนังสือพิมพ์ฉบับนั้นๆ และจะต้องทำให้สังคม ผู้บริโภคข่าวสาร ได้รับรู้และให้ความสำคัญกับบทบรรณาธิการ โดยใส่ใจในการเลือกเนื้อหาในการนำเสนอ การโน้มน้าวให้เห็นประโยชน์ ความใกล้ชิดเกี่ยวข้องกับกลุ่มคนอ่าน ซึ่งในกรณีหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นภาพเช่นนี้จะชัดกว่าหนังสือพิมพ์ระดับชาติ

หากจำแนกบทบาทของบทบรรณาธิการ ตามความมุ่งหมายของผู้เขียน จะแบ่งเป็นบทบรรณาธิการที่ให้ข่าวสารและคำอธิบาย บทบรรณาธิการโน้มน้าวชักจูง บทบรรณาธิการแสดงความคิดเห็น บทบรรณาธิการเสนอแนะ และบทบรรณาธิการสรรเสริญ

ตัวอย่างบทบรรณาธิการที่เคยได้รับรางวัลดีเด่น ประจำปี 2541 ของสมาคมนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย  เรื่อง “ชาตินิยมไม่แก้ปัญหา” เป็นบทนำประเภทแสดงความคิดเห็น หรืออาจเรียกว่าบทบรรณาธิการวิพากษ์วิจารณ์ คือแสดงเห็นผลคัดค้านกระแสชาตินิยม ซึ่งคนส่วนใหญ่ในสังคมขณะนั้นเห็นด้วย บทบรรณาธิการลักษณะนี้ต้องชัดเจนในเหตุผล และเลือกใช้คำที่มีพลัง มีน้ำหนัก

บทบรรณาธิการดีเด่น ของสภาการหนังสือพิมพ์แห่งชาติ เรื่อง “เรื่อง “แม่เมาะ ฤาปิดฟ้าด้วยฝ่ามือ” เป็นบทบรรณาธิการที่สะท้อนปัญหาความห่วงใยในสวัสดิภาพและความปลอดภัย ของคนที่อยู่บริเวณแม่เมาะ เป็นบทบรรณาธิการที่ให้ข่าวสารและคำอธิบาย คือ ปัญหามลพิษของโรงไฟฟ่าแม่เมาะ เป็นเรื่องที่ต้องอธิบายอย่างโปร่งใส ตรงไปตรงมา มิใช่ปิดบังไว้ด้วยความจริงเพียงครึ่งเดียว

และอีก 2 บทบรรณาธิการดีเด่น ของสภาการหนังสือพิมพ์แห่งชาติ

บทบรรณาธิการดีเด่น เรื่อง “สื่อท้องถิ่น บทบาทที่หายไป” เป็นบทบรรณาธิการประเภทโน้มน้าวและชักจูง กล่าวคือ ในกระแสความเชื่อเรื่องหนังสือพิมพ์กำลังจะตาย บทบรรณาธิการชิ้นนี้ โน้มน้าวและชักจูงให้เห็นว่า หนังสือพิมพ์ต่างจังหวัดยังมีอนาคต แต่ต้องปรับตัวไปสู่ความเป็นหนังสือพิมพ์ชุมชน ที่ใกล้ชิดกับท้องถิ่น สะท้อนปัญหาของคนในท้องถิ่น

สำหรับบทบรรณาธิการดีเด่นเรื่อง “ความตายที่แม่เมาะ” เป็นบทบรรณาธิการแสดงความคิดเห็น เรียกร้องความรับผิดชอบของโรงไฟฟ้าถ่านหินแม่เมาะ ที่ทำให้ชาวบ้านล้มป่วย และตายเป็นจำนวนมาก นอกจากตัวองค์กรที่ศาลปกครองสูงสุดพิพากษาให้ชดใช้ค่าเสียหายให้ผู้เสียชีวิตแล้ว บทบรรณาธิการชิ้นนี้ยังเรียกร้องให้ผู้บริหารโรงไฟฟ้ารับผิดชอบในฐานะส่วนตัวด้วย

จะเห็นว่า บทบรรณาธิการมีความสำคัญในฐานะตัวแทน ของหนังสือพิมพ์ในการแสดงความคิดเห็นต่อประเด็น ปัญหาสาธารณะของสังคมเพื่อสะท้อนจุดยืนหรือนโยบาย ของหนังสือพิมพ์ตามบทบาทฐานันดรที่ 4  การสร้างพลังของบทบรรณาธิการ ต้องเริ่มตั้งแต่ประเด็นที่เขียนนั้นมีผลกระทบ มีความใกล้ชิดกับคนในสังคม กลั่นกรองและวิเคราะห์อย่างรอบคอบ อีกทั้งใช้สำนวน ลีลาที่สอดคล้องกับจุดยืนของหนังสือพิมพ์ ในบางสถานการณ์ อาจวางตำแหน่งบทบรรณาธิการไว้ที่หน้า 1 เรียกว่า “หมายเหตุหน้า 1” เพื่อแสดงจุดยืนในประเด็นสาธารณะที่สำคัญ

เป็นการตอกย้ำให้ตระหนักถึงบทบาทนำของบทบรรณาธิการ ในฐานะเสียงของหนังสือพิมพ์ทั้งฉบับ

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์  ฉบับที่ 1113 วันที่  20 - 26 มกราคม 2560 )