บ้านสามขากับจัดการขยะในชุมชนหลากมิติ

บ้านสามขา หมู่ที่ 6 ตำบลหัวเสือ อำเภอแม่ทะ  จังหวัดลำปาง เป็นอีกชุมชนหนึ่งที่ประสบปัญหาในด้านการจัดการขยะ ชุมชนมีจุดด้อยในส่วนของความรู้ความเข้าใจ  โดยเฉพาะประเด็นการจัดการขยะ  คือ ชุมชนมีการจัดการขยะโดยการนำขยะทุกชนิดไปทิ้งลงในบ่อขยะ แต่เนื่อง

จากปริมาณขยะที่เพิ่มขึ้นส่งผลให้พื้นที่การทิ้งขยะไม่พอเพียง ทำให้เกิดปัญหาขยะหมักหมม ส่งผลกระทบให้เกิดเหม็นรบกวนพื้นที่ทำนาและชุมชนบริเวณใกล้เคียง และในอนาคตป่าที่อยู่บริเวณใกล้เคียงน่าจะกลายเป็นบ่อขนาดใหญ่ที่ใช้สำหรับกำจัดขยะ และอาจจะมีการขยายพื้นที่บ่อการกำจัดขยะไปเรื่อยๆ จึงเกิดแนวคิดจัดการขยะแบบถูกวิธีและยั่งยืน โดยมีสำนักสร้างสรรค์โอกาสและนวัตกรรม หรือสำนัก 6 ของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.สำนัก6) เป็นพี่เลี้ยงให้คำแนะนำ และสนับสนุนนร่วมกับภาครัฐและชุมชน

นางมานี จันทร์จอม  ผู้รับผิดชอบโครงการ ฯ กล่าวว่า   โดยชุมชนบ้านสามขา มีวิธีการแบ่งเป็น 3 ส่วนดังนี้ ส่วนที่ 1 เป็นการทำความเข้าใจในทีมคณะทำงานและการชี้แจงเหตุผล ความสำคัญของโครงการรวมถึงประโยชน์ที่สมาชิกในชุมชนจะได้รับจากการเข้าร่วมกิจกรรม เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปในทิศทางเดียวกัน เนื่องจากบริบทบ้านสามขา เป็นชุมชนที่ผู้นำมีการแบ่งบทบาทหน้าที่ มีความเข้มแข็งในการทำงาน และ เป็นที่ยอมรับของสมาชิกในชุมชน  การทำผู้นำมีความเข้าใจในรายละเอียดของการดำเนินงานจะทำให้สามารถสร้างความร่วมมือกับสมาชิกในชุมชนได้เป็นอย่างดี 
 

ส่วนที่ 2 การสร้างความตระหนัก การให้องค์ความรู้เพื่อสร้างความเข้าใจ ในเรื่องผลกระทบจากปัญหาขยะ  ที่มีต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม  นำไปสู่แรงจูงใจ ที่สมาชิกชุมชนต้องการเป็นส่วนหนึ่งในการจัดการขยะโดยเริ่มจากในครัวเรือนของตนเอง โดยมีกิจกรรมรองรับคือ รวบรวมข้อมูลปัญหา  คืนข้อมูลที่เป็นส่วนสำคัญเข้าใจง่าย เช่น ปริมาณขยะ  ข้อมูลโรค  ที่เกิดจากการเผาขยะ  การจัดการที่ไม่ถูกวิธี เชื้อโรคต่างๆที่เกิดจากการหมักหมมของขยะ  เป็นต้น  การจัดอบรมเชิงปฏิบัติการโดยมีวิทยากรจากผู้ประกอบการรับซื้อขยะและวิทยากรจากองค์การบริหารส่วนตำบลหัวเสือ มาให้ข้อมูลด้าน การคัดแยกขยะ ที่เป็นสารพิษ ขยะที่สามารถย่อยสลายโดยนำไปต่อยอดเป็นปุ๋ยหมักชีวภาพ  และ  ขยะที่สามารถนำไปขายสร้างรายได้

ส่วนที่ 3 การกระตุ้นการลงมือปฏิบัติในแต่ละครัวเรือน  การจัดพื้นที่ในการทิ้งขยะเป็นส่วนกลางของชุมชุมในแต่ละโซน รวม 3 โซน  กระจายทั่วชุมชน  มีการประสานผู้ประกอบการนัดวันรับซื้อขยะโดยผู้ประกอบการ เดือนละ 1 ครั้ง และจัดเก็บข้อมูลขยะที่ได้ขายออกไป  จำนวนเงินที่ได้จากการขายขยะของแต่ละครัวเรือน  โดยผู้นำคุ้ม เพื่อนำเป็นข้อมูลประกอบการมอบรางวัลให้กับสมาชิกที่มีการขายขยะได้ปริมาณมากที่สุดในแต่ละเดือน  เพื่อมอบรางวัลครัวเรือนดีเด่นด้านการจัดการขยะต่อไป  และมีวางแผนติดตามโดยคณะทำงาน

จากการดำเนินงานส่งผลให้ชุมชนบ้านสามขามีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมโดยมากกว่าร้อยละ  70 มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมมีการคัดแยกขยะและนำไปใช้ประโยชน์ส่งผลให้ขยะที่นำไปทิ้งในบ่อขยะของหมู่บ้านลดลงถึงร้อยละ 71.10  ของปริมาณขยะทั้งหมด  อีกทั้งสมาชิกในชุมชนยังมีรายได้จากการคัดแยกขยะคิดเป็นน้ำหนักรวมถึง 653 กิโลกรัม ซึ่งเป็นการสร้างแรงจูงใจ และสร้างความเชื่อมั่นให้กับสมาชิกที่มีการคัดแยกขยะในครัวเรือนว่ามี ผู้ประกอบการมารับซื้อในชุมชนแน่นอน