จอก ไม่กระจอก

ถึง ชื่อเรียกขานคือจอกหูหนู แต่เรื่องราวของจอกหูหนูไม่กระจอกเลย มันเป็นภาพสะท้อนของความไร้ประสิทธิภาพในการบริหารจัดการพืชน้ำที่ส่งผล กระทบอย่างใหญ่หลวงต่อผู้คน การทำมาหากิน และสิ่งแวดล้อม

ปัญหาสิ่งแวดล้อมได้เรียกร้องความสนใจจากทั่วทุกมุมโลกมานานนับ 10 ปี ไม่ว่าจะเป็นภาวะโลกร้อน ปรากฏการณ์เรือนกระจก ที่ส่งผลให้น้ำแข็งขั้วโลกเริ่มละลายมากขึ้นทุกปี แน่นอนว่าการเปลี่ยนแปลงทีละน้อยๆนี้มนุษย์ที่อยู่บนบกอาจไม่เห็นการเปลี่ยน แปลงมากนัก จะเริ่มรู้สึกตัวอีกทีก็ต่อเมื่อเริ่มเห็นปรากฏการณ์ปะการังฟอกขาว สัตว์น้ำนับหมื่นนักแสนพร้อมใจกันช็อคตายลอยล่องในผืนน้ำ ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น ฤดูกาลและสภาอากาศเปลี่ยนแปลง เกิดฝนกรดส่งผลต่อการเพาะปลูก การดำชีพ และอีกสารพันปัญหา แต่เรามักจะหลอกตัวเองและปล่อยปละละเลยปัญหา ลูบหน้าปะจมูกในการดำเนินการอย่างเอาจริงเอาจังกับนายทุนที่ลักลอบตัดไม้ ทำลายป่า ไม่เอาผิดกับข้าราชการ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องที่อยู่เบื้องหลังในการทำผิดกฎหมาย  ไม่ใส่โรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยของเสีย น้ำเน่า แก๊สพิษ ออกสู่สิ่งแวดล้อมโดยไม่ได้บำบัดตามกฎหมาย

ปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างจากการทุจริตคอร์รัปชั่นที่สามารถปกปิด ซ่อนเร้น สร้างตัวเลข ปลอมแปลงเอกสารเท็จเพื่อไม่ให้ความจริงเปิดเผยได้ แต่ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ไม่ได้ห่างไกลจากชุมชน มันจะค่อยๆก่อตัวทีละน้อย ก่อร่างสร้างตัวจนสำแดงเดช 

และเมื่อปัญหาถึงจุดที่ต้องเปิดเผยตัวปิดยังไงก็ปิดไม่มิด จะหลับหูหลับตาไม่รับรู้ปัญหาก็ไม่ได้เพราะมันมีผลกระทบกับผู้คนที่อาศัยอยู่แถวนั้น เหมือนกับจอกหูหนูที่แพร่พันธุ์เกือบเต็มพื้นที่บริเวณผิวน้ำที่เคยใช้เป็นแหล่งท่องเที่ยว ล่องแพ ดื่มด่ำกับทิวเขารอบๆกลับต้องเปลี่ยนโฉมด้วยภาพจอกหูหนูแพร่เต็มผิวน้ำรอต้อนรับนักท่องเที่ยวที่มาเยือนถึงที่สันเขื่อนและท่าสำเภาทอง

 

“จอกหูหนู” วัชพืชน้ำที่สร้างปัญหาให้เขื่อนกิ่วลมมานานแรมปี หลายคนอาจจะคิดว่า ทำไมวัชพืชน้ำเล็กๆถึงได้เป็นที่รังเกียจของคนรู้จักกันมาก 

เหตุใดลานนาโพสต์ถึงเป็นสื่อเดียวที่เฝ้าระวังติดตามปัญหาการแพร่กระจายของจอกหูหนูมาอย่างต่อเนื่อง เหตุเพราะเราตระหนักถึงความร้ายกาจของจอกหูหนูภัยร้ายสีเขียว เพราะพืชชนิดนี้แพร่พันธุ์ง่าย กระจายตัวเร็วและทนทานต่อสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงในสภาวะปัจจุบัน ถ้ามีในปริมาณที่เหมาะสมก็จะช่วยดูดสารพิษ ทำให้น้ำสะอาดและเป็นอาหารของสัตว์น้ำ แต่หากมีปริมาณมากก็จะกลับเป็นผลร้าย แสงอาทิตย์จะไม่สามารถส่องผ่านลงไปในน้ำได้ สาหร่ายใต้น้ำจะตายและเน่าเสีย น้ำจะขาดออกซิเจน สัตว์น้ำจะเริ่มอยู่ไม่ได้และตายไปในที่สุด รวมทั้งจะเกิดการตื้นเขินจากการทับถมของจอกหูหนู หากปล่อยให้ปัญหานี้เรื้อรังต่อไปเรื่อยๆ อาจจะส่งผลให้สูญเสียแหล่งน้ำนั้นๆไปในที่สุด

เมื่อวันที่ 28 ตุลาคมที่ผ่านมา จังหวัดลำปางเป็นเจ้าภาพเป็นผู้ประสานให้หน่วยงานต่างๆมาร่วมลงขัน ร่วมแรงร่วมใจร่วมกันหางบประมาณเครื่องจักรมาสนับสนุน โดยบอกว่าเสนอนโยบาย คลองสวย น้ำใส คนไทยมีความสุข ของกระทรวงมหาดไทยที่ปล่อยโครงการนี้มา  โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อระดมทรัพยากรและศักยภาพของทุกหน่วยงานในสังกัดกระทรวงมหาดไทย รวมทั้งรัฐวิสาหกิจ จังหวัด อำเภอ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  เครือข่ายอาสาสมัครภาคประชาชน บูรณาการการทำงานร่วมกับทุกกระทรวงที่เกี่ยวข้อง องค์กรการกุศล ภาคเอกชน สื่อมวลชน และพี่น้องประชาชนทั่วไป รณรงค์ ปรับปรุงสภาพแม่น้ำลำคลอง เขื่อนทดน้ำ ฝาย แหล่งน้ำสาธารณะต่างๆ ทั่วประเทศ ให้สามารถใช้ประโยชน์ในการอุปโภค บริโภค เก็บกักน้ำ ระบายน้ำ สัญจรทางน้ำ ประกอบอาชีพด้านการเกษตร ประมง เป็นสถานที่ท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ รวมทั้งการนำผักตบชวาไปใช้ประโยชน์เพิ่มมูลค่าจากการทำปุ๋ย อาหารสัตว์ และผลิตภัณฑ์ชุมชน  นอกจากนั้นยังมีวัตถุประสงค์ที่จะใช้โครงการนี้ปลุกจิตสำนึก ให้ประชาชน เด็ก เยาวชน และทุกภาคส่วนได้ตระหนักถึงความจำเป็นที่จะต้องมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ บำรุงรักษา และพิจารณาใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำต่างๆ อย่างเหมาะสม

 

ดูจะเป็นบุญของสัตว์น้ำ ธรรมชาติที่อยู่ในเขื่อนกิ่วลมเหลือเกินที่โครงการมาได้จังหวะในช่วงเวลาที่จอกหูหนูเข้ามายึดผิวน้ำมาแรมปี โดยคราวนี้จะปล่อยน้ำออกจากเขื่อนเพื่อระบายจอกเหมือนการแก้ปัญหาครั้งแรกเมื่อปลายเดือนมีนาคมก็ไม่ได้ เพราะสถานการณ์แล้งน้ำปีนี้ก็น่าเป็นห่วงเป็นอย่างยิ่ง การระบายน้ำแก้ปัญหาเป็นเพียงการแก่ปลายเหตุเพราะหลังจากนั้นได้ไม่นาน กองทัพจอกหูหนูก็บุกมายึดผิวน้ำที่เขื่อนแห่งนี้อีกครั้ง คนที่ทำหน้าที่ตักจอก ก็ตักเช้า ตักเย็น ท่ามกลางอากาศร้อนโดนไม่เห็นจุดสิ้นสุดของปัญหาในขณะที่นักท่องเที่ยวที่มาเยือนก็ต้องกลับไปพร้อมความผิดหวัง ครั้งนี้จึงเป็นการเดิมพัน ระดมพล ระดมคน มาสู้ธรรมชาติที่ “ประจาน” ผลของการกระทำของมนุษย์

 

ไม่ ว่าอย่างไรก็ตามปรากฏการณ์จอกหูหนูที่เบ่งบานนี้ ตามหลักวิชาการก็คือ ปรากฏการณ์ยูโทรฟิเคชั่น มีข้อสันนิษฐานตามหลักวิชาการอยู่ไม่กี่อย่าง แต่ช่วงเวลาหนึ่งปีที่ผ่านมา เราก็ยังแก้ปัญหาที่จุดเดิมคือการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ นักวิชาการมากความสามารถ ลำปางก็ไม่น้อยหน้าจังหวัดอื่น แต่หลายฝ่ายยังทำเหมือนธุระไม่ใช่ทั้งที่ กิ่วลม เป็นหนึ่งในแลนด์มาร์คของลำปางที่เรามักจะแนะนำญาติมิตรสนิทกันให้มาเที่ยว 

แลนด์มาร์คลำปางที่วันนี้ถูกปกคลุมไปด้วยจอกหนาทึบ ไม่ต่างไปจากเมืองที่อยู่ในหมอกหนา คงต้องลุ้นระทึกว่าการร่วมแรงครั้งนี้จะไล่จอกหูหนูพ้นผืนน้ำกิ่วลมหรือไม่

           

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ฉบับที่ 1002 ประจำวันที่ 31  ตุลาคม - 6 พฤศจิกายน  2557)