ท่ามกลางเสียงกรีดปีกของเหล่าแมลงฤดูร้อน
และเสียงแตกกรอบแกรบของใบไม้แห้ง ๆ ใต้เท้าของเรา โมเดลแมลงชนิดต่าง ๆ ที่ถูกจัดวางอยู่ตรงนั้นตรงนี้
เรียกความสนใจและรอยยิ้มให้คนที่เพิ่งเข้ามาใน “บ้านแมลง” ครั้งแรกได้ไม่น้อย
บ้านแมลงลำปาง
คืออีกบทบาทหนึ่งของศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ที่ 1 จังหวัดลำปาง
ซึ่งตั้งอยู่ริมถนนซูเปอร์ไฮเวย์ลำปาง-งาว
ก่อนถึงตัวอำเภองาวราว 12
กิโลเมตร หลายสิ่งที่นี่
พลิกโฉมหน่วยงานราชการที่หลายคงมองว่าแสนคร่ำครึ ให้กลายเป็นความสดใสและน่าเรียนรู้
ศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ที่
1 ลำปาง สังกัดสำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ
สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ทั้งนี้ ในประเทศไทยมีศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ทั้งหมด 3
ศูนย์ โดยศูนย์ฯ ลำปางได้รับการจัดตั้งเป็นแห่งแรก ส่วนศูนย์ฯ ที่ 2
อยู่ที่จังหวัดขอนแก่น และศูนย์ฯ ที่ 3 จังหวัดจันทบุรี
ศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ที่
1 ลำปาง มีภารกิจหลักด้านการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องกับงานด้านแมลงป่าไม้
โดยเฉพาะการศึกษาด้านชีววิทยา
การเพาะเลี้ยงแมลงหายากและแมลงที่ได้รับการคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า
พ.ศ. 2535
ทว่าแรกเริ่มเดิมทีเน้นไปที่การปราบแมลงเป็นส่วนใหญ่
หลังจากปี
พ.ศ. 2545
ภารกิจการปราบแมลงเริ่มลดลง ทางศูนย์ฯ
จึงพลิกบทบาทมาศึกษาวิจัยและค้นคว้าเรื่องแมลงเป็นหลัก พร้อมกับการเปิดตัว “บ้านแมลงลำปาง” แบ่งพื้นที่เรียนรู้ออกเป็นโซนต่าง ๆ
ได้แก่ สวนพืชอาหารแมลง พิพิธภัณฑ์แมลง คุ้มผีเสื้อ เส้นทางศึกษาธรรมชาติ
นิทรรศการที่มีชีวิต ห้องพิพิธภัณฑ์เครื่องมือ และโรงเลี้ยงแมลง
การก่อตั้งบ้านแมลงลำปางอาศัยการทำงานแบบร่วมแรงร่วมใจจากบุคลากรในศูนย์ฯ
ที่ช่วยกันหาวัสดุง่าย ๆ มาจัดทำโมเดลแมลง เพื่อสร้างชีวิตชีวาให้กับบริเวณโดยรอบ ถัดเข้าไปด้านใน
บ้านหลังใหญ่ของแมลงแห่งนี้ เปิดโลกการเรียนรู้ในเรื่องวงจรชีวิตของแมลง
ซึ่งมีทั้งชนิดที่เราคุ้นหน้าคุ้นตากันดีและรู้จักชื่อ บางชนิดเคยเห็น
แต่ไม่รู้จักชื่อ ก็จะได้รู้จักกันคราวนี้ รวมไปถึงแมลงหน้าตาแปลก ๆ ที่ไม่เคยเห็นมาก่อน
เพราะเป็นแมลงนำเข้าที่หาชมได้ยาก อาทิ ตั๊กแตนสายพันธุ์ต่าง ๆ
ที่น่าตื่นตาตื่นใจอีกอย่างหนึ่งก็คือ
เหล่าแมลงและผีเสื้อสตัฟฟ์ที่อยู่ในอาคารด้านหลัง ซึ่งรวบรวมความเป็น “ที่สุด” ไว้หลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นแมลงตัวจิ๋วที่สุด ที่ถึงกับต้องใช้แว่นขยายส่อง
หรือแมลงตัวหนักที่สุด นอกจากนี้ ยังมีด้วงมีเขานานาชนิด และเหล่าผีเสื้อสตัฟฟ์
ซึ่งในจำนวนนี้ มีผีเสื้อสมิงเชียงดาวที่ถูกระบุว่าสูญพันธุ์ไปแล้ว
เนื่องจากไม่พบมากว่า 30 ปี
ในส่วนของคุ้มผีเสื้อเป็นการเลี้ยงแบบเปิด
โดยเราไม่อาจคาดหวังได้ว่าจะเห็นผีเสื้อชนิดใดบ้าง แต่นี่คือแนวคิดที่ไม่ใช่การกักขังความงาม
ผีเสื้อควรได้โบยบินอย่างอิสระ นั่นเหมาะสมแล้ว
บ่ายคล้อย
อากาศร้อนอบอ้าว เหล่าแมลงยังคงกรีดปีกดังก้องทั่วราวป่า ในโลกใบนี้
แมลงเป็นสัตว์ที่มีจำนวนมากที่สุด มีอย่างน้อยถึง 5 ล้านชนิด
ผีเสื้อและแมลงทุกชนิดจัดเป็น “สัตว์ป่า” นับตั้งแต่มีการประกาศพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535
หลายชนิดยังจัดเป็น “สัตว์ป่าคุ้มครอง” ห้ามซื้อขายและห้ามมีไว้ในครอบครอง เนื่องจากอยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์
อาจแค่สิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ แต่ผีเสื้อและแมลงคือฟันเฟืองสำคัญที่ขับเคลื่อนโลกของเรา
ในทิศทางที่เราอาจไม่เคยรู้
สำหรับบ้านแมลงลำปาง
โลกแห่งการเรียนรู้ใบนี้อาจไม่ได้ดูทันสมัย เป็นระบบระเบียบเนี้ยบไปเสียทุกอย่าง หากเทียบกับการดำเนินงานแบบเอกชน
แต่ที่นี่อบอวลไปด้วยความเป็นกันเอง เราจะเห็นความตั้งอกตั้งใจของเจ้าหน้าที่ทุกคน
ตั้งแต่วิทยากรนำชมในวัน-เวลาราชการ และวิทยากรจำเป็นในวันเสาร์-อาทิตย์ ที่ล้วนแล้วแต่เต็มอกเต็มใจให้บริการเสมอ
.........................
บ้านแมลงลำปาง
เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00-16.00 นาฬิกา โดยมีวิทยากรนำชมเฉพาะวันและเวลาราชการ
ส่วนวันเสาร์-อาทิตย์เปิดให้เข้าชม แต่อาจไม่มีวิทยากร
(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ ฉบับที่ 1021 ประจำวันที่ 20 – 26 มีนาคม 2558)
