การเกิดขึ้นของสื่อสังคมออนไลน์ ทำให้โลกเสมือนมีอิทธิพลเหนือผู้คน ในแต่ละวันข่าวร้าย ข่าวปลอมๆ ถูกส่งผ่านหน้าจอ และระบาดไปทั่วไซเบอร์สเปซ โดยผ่านการไลค์ การแชร์ คอมเมนต์ จนแยกไม่ออกระหว่างจริงและเท็จ
หลักพื้นฐานของข่าวสารที่สื่อไปถึงผู้คนทั้งหลาย ที่ว่าจะต้องอยู่บนพื้นฐานของความจริง ถูกต้อง ครบถ้วนรอบด้านนั้น ดูเหมือนจะใช้ไม่ได้เมื่อโลกเข้าสู่ยุคสื่อสังคมออนไลน์ เพราะสิ่งที่ปรากฏในช่องทางการสื่อสารที่อยู่ในกำมือของทุกคนนั้นกลับเป็นขยะที่ไม่ได้มาจากความจริง
หรืออย่างน้อยที่สุดก็เป็นความจริงเพียงครึ่งเดียว ดังนั้น สื่อกระแสหลักก็ยังต้องคอยตรวจสอบข้อเท็จจริงไปพร้อมๆกับระบบการศึกษาที่ต้องสร้างกระบวนการคิดให้ประชาชนคนไทยไม่ไหลไปตามกระแสข่าวเท็จ ข่าวลวง ที่ “เขา”สร้างข่าวร้าย กระจายข่าวผิด และคิดข่าวเองลอยๆ
ใครจะรู้ว่าในทุกวันนี้การที่เราใช้ชีวิตประจำวันในการทำงานปกติสุข แต่พอกลับมาบ้าน เปิดคอมพ์ คุณอาจพบตัวเองกลายเป็นทอล์ก ออฟ เดอะ ทาวน์ในชั่วข้ามคืนได้ คุณอาจถูกแอบถ่าย แอบนินทา แอบหมิ่นหยาบความเป็นมนุษย์จากคนที่คุณไม่เคยรู้จักมาก่อน โดยทั้งหมดนี้นับวันยิ่งจะกลายเป็นเรื่องปกติไปแล้ว อย่างในหลายๆกรณีที่โพสต์ประจาน ประณามคนอื่นจบในโลกออนไลน์ สุดท้ายไปจบที่โรงพักก็มีตัวอย่างให้เห็นหลายกรณี
แต่สำหรับการสร้างข่าวผิด ถึงแม้ว่าจะไม่ใช่สิ่งที่เลวร้ายจนถึงแก่ชีวิตแต่ก็ดูเหมือนว่าแนวโน้มจะแย่ขึ้นเรื่อยๆ เพราะสารพัดข่าวลวง ข่าวร้าย ข้อมูลเท็จ พรั่งพรูเข้าสู่โลกออนไลน์ที่เด็ก เยาวชน ผู้ใหญ่ต่างก็พร้อมที่จะกดไลค์ กดแชร์กันตลอดเวลา อย่างเช่น
ตามที่แชร์กันไปว่า การใช้หน้ากากอนามัย มีให้เลือก 2 กรณี หากป่วย ไม่สบายให้เอาสีขาวออก ส่วนด้านสีเข้ม หรือสีเขียวออกด้านนอกแสดงว่า ใส่ไว้ป้องกันโรค ซึ่ง อ.เจษฎา แจงว่า เวลาป่วยหรือไม่ป่วยก็ตาม เวลาใส่หน้ากากอนามัย ให้เอาด้านสีเข้ม หรือสีเขียวออกด้านนอก ไม่ใช่มีให้เลือกสองด้าน
เด็กหญิงวัย 4 ขวบ ถูกพ่อข่มขืนจนตั้งครรภ์ มีการแชร์กันในโลกออนไลน์ เป็นการเต้าข่าว จริงๆแล้วเด็กหญิงชาวจีนคนนี้ที่ชื่อ Hu Yunxing เป็นโรคประหลาดที่หายากแค่ 1 ในล้านคน เรียกว่า Budd-Chiari syndrome เกิดอาการอุดตันของเส้นเลือด จึงทำให้เลือดและของเหลวเกิดสะสมมากขึ้นจนท้องบวมเป่ง
มีคลิปพิสูจน์น้ำดื่มยี่ห้อดังของไทย แล้วระบุว่าอันตรายไม่ควรดื่ม เครื่องมือที่นำมาวัดค่าน้ำนั้น ใช้วัดค่า “ของแข็งที่ละลายอยู่ในน้ำ” หรือ Total Dissolved Solid (TDS) ซึ่งหมายถึงปริมาณของแร่ธาตุต่างๆ ที่ละลายอยู่ในนั้น ไม่ได้หมายถึงปริมาณของตะกอนสิ่งสกปรกในน้ำ อย่างที่คนในคลิปนั้นเข้าใจว่า เป็นการวัดค่าความสะอาดของน้ำ
ภาพเห็บมีหนอนเต็มท้องที่ถูกแชร์ว่อนโลกออนไลน์ ที่แท้เป็นตัวอ่อนของด้วงกินใบธัญพืชที่ถูกพวกแตนเบียนมาเจาะวางไข่ไว้ พอหนอนของแตนเบียนฟักออกจากไข่ มันจะโตขึ้นด้วยการดูดกินสารอาหารจากของตัวอ่อนด้วง และความเชื่อที่บอกว่า อย่าบี้เห็บ เพราะจะทำให้ลูกเห็บในท้องจะแพร่กระจายมหาศาลนั้นไม่เป็นความจริง และถึงจะบี้เห็บที่เก็บจากสุนัขและมีไข่เต็มท้อง แต่ไข่พวกนี้ยังไม่ถูกเคลือบสาร ดังนั้น เมื่อถูกบี้ไข่พวกนี้ก็จะฝ่อแห้งไปเอง ไม่สามารถฟักเป็นตัวอ่อนได้
กรณีตื่นตระหนกขึ้นในโลกออนไลน์ โซเชียลมีเดีย โดยเฉพาะแอปไลน์ หลังจากมีคนส่งและแชร์ภาพต่อๆ กันอย่างแพร่หลาย อ้างว่าเป็นภาพเหตุการณ์ถนนทรุดตัวอย่างรุนแรง เป็นแนวยาวตั้งแต่แยกไฟฉายถึงแยกท่าพระ กทม. ส่งผลให้มีผู้บาดเจ็บหลายราย ทั้งยังอ้างด้วยว่า มีเจ้าหน้าที่รุดเข้าไปให้การช่วยเหลือโดยด่วนแล้ว นอกจากนั้น ยังมีผู้สื่อข่าวบางสำนัก "ทวีต" เผยแพร่ภาพดังกล่าวด้วย ทั้งที่ภาพนั้นเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อหลายปีก่อนหน้านั้น
สูตรลดน้ำหนัก ลดพุง ยอดฮิตที่แชร์กันในอินเตอร์เน็ต นั่นคือสูตร "มะนาวเชื่อมกับน้ำผึ้ง" บรรยายสรรพคุณว่า สามารถลดพุง ลดไขมันได้ เพียงแค่กินทุกวัน ชาวเน็ตก็แห่...กันแชร์และอัพเฟสว่าทำตามคำแนะนำนี้ สุดท้าย คุณหมอก็ออกมาฟันธงว่า "สูตรนี้ใช้ลดไม่ได้จริงถ้าไม่ระมัดระวัง แถมอาจอ้วนได้" และการลดน้ำหนักที่แท้จริงคือ การควบคุมอาหารให้ได้ปริมาณพลังงานที่เหมาะสม และ การออกกำลังกายอย่างถูกต้องเท่านั้น
แต่ที่แย่มากๆนั่นคือการสร้างข่าวลือผิดๆที่สร้างความหวังให้กับคนป่วย คงไม่พ้นเรื่อง มะนาวโซดา รักษามะเร็งโดยไม่ต้องคีโม ที่เห็นชาวเน็ตแห่กันแชร์สะพัด ในขณะที่นักวิชาการ แพทย์ออกมาบอกว่า ไม่มีงานวิจัยใดในโลกที่ระบุว่าจริงแต่ถ้ามีคนเชื่อและไปลองกินแล้วหยุดการรักษาไปจนทำให้รักษามะเร็งช้า คนที่บอกต่อจะได้บาปแทน
ทั้งหมดนี้เป็นตัวอย่างที่เห็นได้ว่า สังคมไทยในยุคก้มหน้าที่เทคโนโลยีไปไกลแต่วิจารณญาณการคิดวิเคราะห์ถดถอยน้อยลงไป จากที่เคยกล่าวว่า คนไทยอ่านหนังสือไม่เกินวันละ 7 บรรทัด อาจจะกลายเป็น คนไทยไร้วิจารณญาณ ในอนาคตอันใกล้นี้ก็เป็นได้ถ้าไม่ได้ฉุดดึงตัวเอง ขึ้นมาจากหล่มโคลนแห่งความสับสนนี้โดยเร็ว
(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ ฉบับที่ 1059 วันที่ 18 - 24 ธันวาคม 2558)
