ข่าวในสถานการณ์อ่อนไหว

จำนวนผู้เข้าชม

เหตุวินาศกรรมที่ศาลพระพรหม เอราวัณ กับปฏิบัติการเผา วางระเบิด สร้างความปั่นป่วนในจังหวัดภาคใต้ตอนบน หมุนมาเจอกันเมื่อห้วงสัปดาห์ที่ผ่านมา

           

เป็นเหตุการณ์และบทเรียน สำหรับการทำข่าวของสื่อในสถานการณ์อ่อนไหว ที่ยังต้องการความเข้าใจในหลักการ และการเข้าถึงความรู้สึกโศกเศร้าเสียใจ ของผู้ประสบเคราะห์ร้าย ในฐานะที่เป็นมนุษย์มีเลือดเนื้อเช่นเดียวกัน มิใช่ในฐานะสื่อที่ต้องการเพียงขายข่าวและภาพ

           

เหตุร้ายที่เกิดขึ้นมีความอ่อนไหวอย่างยิ่ง ที่การทำหน้าที่ของสื่ออาจทำให้สถานการณ์ยิ่งเลวร้าย หรือช่วยให้สติแก่สังคม โดยไม่กระพือข่าวร้ายนี้ให้เกิดภาวะวุ่นวาย สับสนมากขึ้น

           

เพราะด้านหนึ่งสื่อต้องทำหน้าที่ในทางวิชาชีพ คือการรายงานข่าว แต่ในอีกด้านหนึ่งสื่อก็คือคนไทยคนหนึ่งที่มีหน้าที่และความรับผิดชอบต่อสังคมนี้ เช่นเดียวกับคนทั่วไป

           

การทำซ้ำซึ่งภาพ และข่าวผู้บาดเจ็บ หรือผู้เสียชีวิต คือการซ้ำเติมชะตากรรมผู้สูญเสีย เช่นเดียวกับการยกระดับการสร้างความรุนแรง เป็นการก่อการร้าย ย่อมกลายเป็นเครื่องมือของผู้กระทำให้ฮึกเหิม สำคัญผิด และพยายามขยายความรุนแรงให้มากขึ้น

           

หน้าที่และบทบาทของสื่อในยามนี้ คือการรายงานข่าวและภาพ ตามข้อเท็จจริงอย่างถูกต้อง ครบถ้วน และรอบด้าน โดยไม่ด่วนสรุปว่าเป็นฝ่ายไหน หรือใครเป็นผู้บงการ อีกทั้งย้ำเตือนมิให้สังคมตื่นกลัว จนเกินเหตุ เพราะนั่นคือสิ่งที่ผู้ลงมือกระทำความรุนแรงต้องการ

           

สติของสังคม และการทำหน้าที่อย่างระมัดระวังของสื่อ จะช่วยให้เราผ่านเหตุการณ์นี้ไปได้

           

ความจริงเราเคยมีบทเรียน ปรากฏการณ์ระเบิดบริเวณสี่แยกราชประสงค์เมื่อปีก่อน เป็นกรณีศึกษาที่น่าสนใจสำหรับการรายงานข่าวในสถานการณ์รุนแรง ที่ต้องยอมรับว่า ผู้ก่อเหตุเลือกใช้บริเวณที่เป็นศูนย์กลางธุรกิจสำคัญและการท่องเที่ยวของประเทศ เช่นเดียวกับเหตุระเบิดครั้งล่าสุด

           

การขยายผลด้วยภาพและข่าวเหตุการณ์ของสื่อมวลชนทั้งในประเทศและต่างประเทศ อย่างครึกโครม ก็เท่ากับช่วยกระพือข่าวให้เห็นว่าประเทศไทยไม่มีความมั่นคง ปลอดภัย ซึ่งจะส่งผลกระทบรุนแรงและกว้างขวางยิ่ง

           

ถึงแม้จะคาดเดาได้ว่า ผลต่อเนื่องจะเป็นอย่างไร แต่ด้วยคุณค่าข่าว และบทบาทหน้าที่ “นายประตูข่าวสาร” ก็ย่อมปฏิเสธในการนำเสนอข้อเท็จจริงอย่างครบถ้วน รอบด้านไม่ได้

           

แต่ประเด็นสำคัญคือสื่อได้เสนอข่าวและภาพโศกนาฏกรรมกลางกรุงครั้งนั้นอย่างไร โดยไม่บกพร่องในหน้าที่ ในขณะเดียวกันก็ต้องมีความรับผิดชอบในฐานะคนไทยคนหนึ่งด้วย

           

บทเรียนความรับผิดชอบข้อแรก ก็คือ ต้องแยกบทบาทความเป็นคนข่าว และอคติส่วนตัวออกจากกัน เช่น นักข่าวมีความโน้มเอียงหรือมีทัศนคติทางการเมืองไปในทางหนึ่งทางใด หรือมีความเชื่อสำเร็จรูปเหมือนกับกลุ่มสุดโต่งฝ่ายหนึ่งที่ว่า ไม่ว่าจะเกิดเหตุร้ายขึ้นที่ใด จะต้องเป็นฝีมือของผู้สูญเสียอำนาจคนนั้น

ซึ่งเราไม่อาจจะใช้อคติส่วนตัว บนพื้นที่สาธารณะ

           

ประการต่อมา การเสนอข่าวและภาพผู้สูญเสีย ต้องคำนึงมิให้ล่วงละเมิดศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ไม่ว่าเขาเหล่านั้นจะเป็นคนชาติภาษาไหน

           

และต้องไม่ซ้ำเติมความทุกข์หรือโศกนาฏกรรมความยากลำบาก ความทุกข์ทรมาน ด้วยการนำเสนอภาพศพญาติของเขาในสภาพอเนจอนาถ หรือนำเสนอภาพศพซ้ำๆ ในสื่อโทรทัศน์

           

นอกจากนั้น ควรตรวจสอบที่มาหรือแหล่งข่าวให้ชัดเจน ไม่ตกเป็นเครื่องมือของผู้ไม่หวังดี ในการขยายความขัดแย้งด้วยข่าวลวงต่างๆผ่านสื่อสังคมออนไลน์

           

สิ่งที่อยู่นอกเหนือการควบคุม และการสื่อสารในกรอบจริยธรรม คือผู้ที่ใช้สื่อสังคมออนไลน์ โดยเฉพาะเฟสบุ๊ค แพร่และแชร์ภาพผู้เสียชีวิต หรือการสื่อสารที่สร้างความเกลียดชัง เช่น การด่า บริภาษ ด้วยภาษาหยาบคาย รุนแรง กับบุคคลใดบุคคลหนึ่งโดยเฉพาะเจาะจง

           

เส้นแบ่งระหว่างสื่ออาชีพ กับผู้ที่เป็นเพียงผู้ใช้สื่อ อาจแยกแบ่งได้ชัดเจน จากปรากฏการณ์ครั้งนั้น และควรจะได้นิยามความเป็นสื่อแต่ละประเภท เพื่อให้ประชาชนได้รู้เท่าทันสื่อ และเป็นหลักให้เขาจำแนกได้ว่าจะให้ความเชื่อถือสื่อแต่ละประเภทอย่างไร

           

นอกจากสื่อสังคมออนไลน์แล้ว สื่อต่างประเทศ อาจมีบางบทความ หรือมีบทวิเคราะห์เหตุระเบิดครั้งนั้นและครั้งนี้ โดยเชื่อมโยงกับหลายๆเหตุการณ์ที่ไม่เกี่ยวข้อง สื่อไทยต้องระมัดระวังไม่ให้ เป็นเครื่องมือขยายความ ที่จะสร้างปัญหาความขัดแย้งในหมู่คนไทยให้มากขึ้น

           

ทั้งหมดเป็นโศกนาฏกรรมของสังคมไทย ซึ่งก็เป็นหน้าที่ของสื่อจะต้องรายงานข่าวตามปกติ อย่างครบถ้วน รอบด้าน

           

แต่ขณะเดียวกันสื่อก็ต้องใช้ความเป็นมนุษย์ที่มีเลือดเนื้อ มีความเห็นอกเห็นใจเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ไม่ใช้ความเป็นสื่อซ้ำเติม ผู้สูญเสียหรือผู้เคราะห์ร้ายอีก

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์  ฉบับที่ 1092 วันที่ 19 - 25 สิงหาคม 2559)