อึ่ง ซูเปอร์ฟู้ด นักจับแมลง หรือแค่ออเคสตราหน้าฝน

จำนวนผู้เข้าชม

ฝนเทลงมาหลายระลอกแล้ว สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกอย่างอึ่งตัวผู้ต่างโป่งคอส่งเสียงร้องแข่งขันกันเต็มที่ เพื่อให้ตัวเมียเลือก กลายเป็นวงออเคสตราริมแม่น้ำทุก ๆ คืน

นอกเหนือจากความโรแมนติก (สำหรับอึ่ง) นี่คือช่วงเวลาพิเศษ (สำหรับมนุษย์) 1 ปีมีให้กินเพียง 1 ครั้ง สุดยอดอาหารตามฤดูกาลจนเราอยากยกให้เป็นซูเปอร์ฟู้ด เพราะมีเท่าไรขายได้หมด ไม่ว่าเจ้าไหนลองได้ตั้งขาย คนเป็นต้องมารุมซื้อกันอื้ออึง นั่นคือ อึ่ง ซึ่งชนิดที่นิยมกินกันเรียกว่า อึ่งเผ้า หรืออึ่งปากขวด ถ้ามีไข่ขายกันกิโลกรัมละ 300 บาทเลยทีเดียว

อึ่งที่พบมากในประเทศไทย ได้แก่ อึ่งบ้าน หรืออึ่งยาง อึ่งก้นขีด และอึ่งเผ้า หรืออึ่งปากขวดนอกจากนี้ ก็ยังมีอึ่งลาย (Calluellaguttulata) ซึ่งจำนวนประชากรนั้น ลดน้อยถอยลงอย่างน่าใจหาย

อึ่งบ้าน หรืออึ่งยาง (Kaloulapulchra) พบมากที่สุดตามบ้านเรือนทั่วไปไม่มีขีดเหลืองบริเวณก้น แต่จะมีแถบสีเหลืองพาดตามแนวยาวจากตามาจนถึงโคนขาหลัง ผิวลำตัวมีตุ่มเมือก โดยมันจะปล่อยเมือก หรือยางเหนียว ๆ ลื่น ๆ ออกมาเมื่อถูกคุกคาม

อึ่งก้นขีด (Kaloulamediolineata) พบตามป่าและหัวไร่ปลายนา ไม่ค่อยพบตามบ้านเรือน อึ่งชนิดนี้พบน้อย หัวมีขนาดเล็ก มียางน้อยกว่าอึ่งบ้าน แถบสีเหลืองนั้นนอกจากจะมีบริเวณข้างลำตัวแล้ว ยังมีอีกแถบพาดเหนือส่วนก้นยาวเกือบถึงกลางหลังเป็นเอกลักษณ์

อึ่งเผ้า หรืออึ่งปากขวด (Glyphoglossusmolossus) พบเฉพาะตามป่าและหัวไร่ปลายนา ไม่พบตามบ้านเรือน เป็นอึ่งขนาดใหญ่ที่สุด ผิวหนังเรียบ ไม่มีตุ่ม ตัวอ้วนป้อม สีเทาดำ ใต้ท้องสีขาว หน้าสั้นมาก ปากแคบและทู่ ไม่มีฟัน ไม่เหมือนอึ่งอ่างชนิดอื่น ๆ ตาเล็ก ขาสั้น

อึ่งอ่างกินปลวก มด และแมงเม่า หากฝนตกครั้งแรกไม่หนักมาก อึ่งจะดันตัวเองขึ้นมาใกล้ผิวดินเรื่อย ๆ หรืออาจออกมาอาศัยตามดงไม้เพื่อรอฝนชุดหลัง หากฝนตกอีกจนมีน้ำขังตามแอ่งต่าง ๆ อึ่งจะดันตัวออกจากรูและเดินเข้าหาแหล่งน้ำทันทีเพื่อผสมพันธุ์และวางไข่

การผสมพันธุ์จะเกิดขึ้นมากในช่วงกลางคืน และจะเกิดขึ้นเฉพาะในแหล่งน้ำขังใหม่เท่านั้น และนี่คือช่วงนาทีทองสำหรับนักจับอึ่ง

การส่องอึ่งในเวลากลางคืนจะส่องในขณะที่ฝนตก หรือหลังจากฝนหยุดแล้ว หากเป็นฝนแรก ๆ อึ่งจะออกมาเพื่อผสมพันธุ์ หากเลยจากนั้นไปส่วนใหญ่เป็นอึ่งที่ออกหาอาหาร ดังนั้น หากเห็นว่าเป็นอึ่งท้องป่อง ๆ ก็ไม่แน่ว่าจะมีไข่เต็มท้องเสมอไป บางทีผ่าท้องดูอาจมีแต่แมงเม่าก็เป็นได้ ทั้งนี้ คนจับมักจะมุ่งไปยังแหล่งน้ำตามเสียงที่อึ่งร้อง ส่วนการส่องหลังฝนตกมักจะออกส่องตามโคนต้นไม้ จอมปลวก และลานดิน เพราะเป็นบริเวณที่อึ่งจะออกมาคอยดักแมงเม่า

อย่างไรก็ตาม ก็มีคนจับอึ่งกลางวันเหมือนกัน แต่จะจับได้ก็ต่อเมื่อมีฝนตกหนักจนเกิดแอ่งน้ำขัง ซึ่งอึ่งจะออกจากที่ซ่อนแล้วกระโดดเข้าหาแหล่งน้ำ เผลอ ๆ ยังออกมาตามถนน หรือพื้นที่โล่งให้มองเห็นง่าย ๆ ด้วยซ้ำ

เมนูเด็ดอย่างต้มส้มใบมะขามขึ้นชื่อนัก บางจังหวัด บางคนก็เรียกอึ่งไชโย เพราะท่าที่มันนอนลอยอยู่ในหม้อนั้น เป็นท่ากางแขนกางขาเหยียดตรงเต็มที่คล้ายคนกำลังชูแขนไชโย ไม่ก็เอาอึ่งไปย่าง อึ่งแดดเดียวทอด ผัดเผ็ดอึ่ง บางที่ทำปลาร้า แล้วแต่จะคิดสรรเมนูกัน

อึ่งไม่มีเนื้อมากเหมือนกบ จะมีเฉพาะตรงส่วนขา แต่ก็น้อยมาก แต่จะมีหนัง เครื่องใน และไขมันมากกว่ากบ ทำให้รู้สึกว่า ได้รสชาติมัน ๆ กว่ากบ

นอกจากการเป็นแหล่งโปรตีนชั้นดีเลี้ยงปากท้องของพวกเรา บรรดาอึ่งอ่างยังมีหน้าที่สำคัญในระบบนิเวศ คือเป็นนักควบคุมปริมาณแมลงในธรรมชาติ ขณะเดียวกันพวกมันก็ยังเป็นอาหารของสัตว์ผู้ล่าขนาดเล็กอย่างงู นกเค้าแมว ชะมด อีเห็น จนถึงหมาจิ้งจอก

แม้จะมีการจับอึ่งมากินกันอย่างเอิกเกริก แต่นั่นยังไม่ใช่สาเหตุหลักที่ทำให้อึ่งลายและอึ่งชนิดอื่น ๆ เริ่มน้อยลงเท่ากับการทำลายป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณที่พวกมันอาศัยอยู่ การเปลี่ยนพื้นที่ป่าเป็นพื้นที่เกษตรกรรม ทำให้บ้านของมันหายไป เมื่อป่ากลายเป็นพื้นที่เกษตรกรรม แถมยังมีการใช้สารเคมี แล้วสารเคมีนั้นก็ยังไหลลงสู่แม่น้ำลำคลอง อันเป็นแหล่งอนุบาล หรือแหล่งอาศัยของสัตว์เลือดเย็นกลุ่มนี้ จึงเป็นเหตุให้วงออเคสตราหน้าฝนตายยกวงไปนักต่อนัก

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ ฉบับที่ 1131 วันที่ 2 - 8 มิถุนายน 2560)