ภาพของช้าง

จำนวนผุ้เข้าชม

ก่อนการแสดงของช้างที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย อ.ห้างฉัตร จ.ลำปาง จะสิ้นสุดลง หลายคนคงจำได้ว่า ควาญช้างจะให้ช้างแสดงการวาดภาพต่อหน้าผู้ชม แล้วหลังจากนั้นใครจะซื้อภาพก็นำเงินเข้าศูนย์ฯ หรือไม่ก็เก็บไว้ขายในร้านค้าต่อไป

ย้อนหลังไปเมื่อปี พ.ศ. 2538 ศิลปินชาวรัสเซีย Komar and Melamid  ได้เปิดการแสดงอันน่าทึ่ง ด้วยการวาดรูปกับช้างในสวนสัตว์ที่สหรัฐอเมริกา ต่อมาในปี พ.ศ. 2540 พวกเขาเดินทางมาที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย จังหวัดลำปาง แล้วช้างของเราก็ได้เรียนรู้การวาดภาพตั้งแต่นั้น ช้างวาดภาพกลายเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงช้าง ที่สำคัญ ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยยังเป็นปางช้างแห่งแรกในประเทศไทยที่ฝึกให้ช้างวาดภาพได้

ภาพที่วาดโดยช้างมีการนำไปจัดแสดงในต่างประเทศ ทั้งยังได้รับการนำเสนอตามสื่อต่าง ๆ โดยมีทั้งที่วาดตามจินตนาการของช้างเอง และย่อมมีบ้างที่ควาญช้างจะเป็นผู้จับงวงช้างในการจับพู่กันเพื่อวาดภาพ จึงไม่แปลกหากภาพวาดของช้างจะถูกตั้งคำถามว่าเป็นงานศิลปะที่สร้างสรรค์หรือไม่

การนิยามความหมายของศิลปะอาจไม่ใช่เรื่องง่ายนัก แต่หลายคนยอมรับว่า งานศิลปะ คือ งานสร้างสรรค์ที่ผู้สร้างสรรค์ใช้จินตนาการ ความคิดสร้างสรรค์ ถ่ายทอดสิ่งที่สะท้อนความคิด จิตใจ จิตวิญญาณของตนเองออกมาเป็นผลงาน

อย่างไรก็ตาม มีการค้นพบว่า ช้างมีความสุขและเพลิดเพลินกับการละเล่นเช่นเดียวกับมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นการเล่นเกม การเต้นรำ หรือศิลปะ ช้างที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยจะไม่ถูกบังคับให้วาดภาพ เชือกไหนชอบวาดก็ให้วาด เชือกไหนไม่ชอบก็ไม่บังคับกัน

งวงของช้างมีความยาวและอ่อนนุ่มตรงปลาย ช่วยให้ช้างสามารถหยิบจับวัตถุที่ต้องการได้ โดยครูฝึกจะสอนให้ช้างจับพู่กันโดยใช้งวงพันรอบพู่กัน ในขณะที่บางคนสอนให้วางแปรงลงในรูจมูกในส่วนของปลายงวง เพื่อให้ช้างควบคุมฝีแปรงได้มากขึ้น ทั้งนี้ส่วนใหญ่ครูฝึกจะคอยช่วยเหลือช้างในขั้นตอนการวาดภาพ บางคนช่วยแนะให้พอเป็นแนวทาง ในขณะที่บางคนก็ปล่อยให้ช้างสร้างผลงานของเขาด้วยตัวเอง จะช่วยเหลือก็เพียงจัดเตรียมอุปกรณ์ไว้ให้ เช่น ตั้งขาตั้งสำหรับวางกรอบผ้าใบ จัดสีและแปรงไว้ เราจึงได้เห็นผลงานศิลปะแบบนามธรรม หรือ Abstract แต่ไม่ว่าอย่างไร ผลงานภาพวาดของช้างก็เทียบได้กับการวาดภาพโดยเด็กอายุ 8 ขวบเท่านั้น ต่างกันแค่ผลงานของมนุษย์ตัวเล็ก ๆ ถือเป็นงานศิลปะ แต่ผลงานของช้างหลายคนว่ายังไม่น่าจะใช่

สำหรับเรา ภาพวาดโดยช้างจะเป็นศิลปะไหมไม่สำคัญ ขอแค่มันได้สร้างความสุขเล็ก ๆ น้อย ๆ ให้กับช้างก็พอแล้ว

ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย อยู่ในความดูแลขององค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ (ออป.) ใน พ.ศ. 2512 ออป.ได้จัดสถานที่เลี้ยงและฝึกลูกช้างให้เชื่อฟังคำสั่งและมีความชำนาญในการทำไม้ ที่บ้านปางหละ อำเภองาว แต่เนื่องจากมีนโยบายปิดป่าทำให้ช้างว่างงาน ศูนย์ฝึกลูกช้างจึงถูกเปลี่ยนมาเป็นสถานที่ดูแลช้างแก่และเจ็บป่วย ต่อมาในเดือนมกราคม พ.ศ. 2535 ออป. ได้ก่อตั้งศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยขึ้น และจัดกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์

ที่นี่จัดให้มีการการแสดงของช้าง ซึ่งยังคงอนุรักษ์ศิลปะการทำไม้ซึ่งใช้ช้างเป็นพาหนะ และแรงงานที่สำคัญ ในการชักลากไม้ที่ได้จัดแสดงให้นักท่องเที่ยวทั้งคนไทยและต่างประเทศได้ชม มี 3 รอบ เวลา 10.00 น. 11.00 น. และ 13.30 น. มีการอาบน้ำช้างก่อนเวลาแสดง คือ 09.45 น. สำหรับวันธรรมดา และเวลา 13.15 น. ในวันเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์

ค่าเข้าชม ผู้ใหญ่ 100 บาท เด็ก 50 บาท ต่างชาติ ผู้ใหญ่ 170 บาท เด็ก 110 บาท ส่วนช้างแท็กซี่ หรือขี่ช้างชมธรรมชาติ ขี่ช้างท่องไพร มีทุกวัน เวลา 08.00-15.30 น. นักท่องเที่ยวสามารถเลือกใช้บริการได้หลายเส้นทาง สอบถามรายละเอียด โทร. 0 5482 9329, 0 5482 9333

(หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ฉบับที่ 1221 วันที่ 15 - 21 มีนาคม 2562)