ผ้าทอลายเกล็ดเต่า ลายดั้งเดิมโบราณ สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ฝีมือปราชญ์ชาวบ้านของ “แม่สายทอง”

ป้าสายทอง จำปาเลิศ อายุ 67 ปี ปราชญ์ชาวบ้าน ต.แม่เมาะ ที่สืบทอดภูมิปัญญาทอผ้ามาจากรุ่นสู่รุ่น เห็นยาย และแม่ ทอผ้าซิ่น ผ้าขาว ไว้ใช้งาน อยู่ที่ใต้ถุนบ้านตั้งแต่เด็ก ซึ่งได้เป็นลูกมือในการปั่นฝ้ายมาโดยตลอด เวลาที่แม่กับยายพักกินข้าวกลางวันป้าสายทองมักจะแอบไปทอผ้า เมื่อยายและแม่ได้ยินเสียงกี่ทอผ้าดัง ก็มักจะตะโกนลงมาว่า ห้ามเล่นเดี๋ยวลายผ้าจะเสีย ป้าสายทองบอกเล่าเรื่องราววัยเด็กด้วยรอยหน้าเปื้อนยิ้ม การเล่าเรียนการทอผ้าจึงเป็นการเรียนแบบครูพักลักจำมาจากยาย  และแม่

ป้าสายทองเริ่มทอผ้าแบบจริงจังตั้งแต่ปี 2533 ซึ่งเป็นปีที่อพยพมาจาก ต.บ้านดง มาตั้งรกรากใหม่ที่บ้านทุ่งกล้วย โดยกี่ทอผ้าอายุกว่า 100 ปี ของยาย และย่า ตกทอดมาให้ป้าสายทองได้ใช้ถึงปัจจุบัน  ส่วนเครื่องปั่นฝ้าย เครื่องอีดฝ้าย ป้า น้า อา ที่เลิกทอผ้าแล้วก็นำมาให้ใช้งาน ซึ่งผ้าที่ป้าสายทองทอส่วนมากจะเป็นลายเกล็ดเต่า ที่เป็นลวดลายผ้าทอสมัยโบราณของ อ.แม่เมาะ  เป็นลายที่เห็นตั้งแต่จำความได้

ฝ้ายที่นำมาใช้ป้าสายทองปลูกเองในบริเวณบ้าน มีทั้งพันธุ์ดอกฝ้ายสีขาว และดอกฝ้ายสีน้ำตาล กว่าจะมาเป็นเส้นฝ้ายสำหรับทอผ้าแต่ละผืน  ขั้นตอนเต็มไปด้วยรายละเอียดมากมาย ส่วนขั้นตอนที่ป้าสายทองบอกว่ายากที่สุดในการทอผ้าก็คือการสืบฝ้ายหรือการต่อฝ้ายแต่ละเส้นนั่นเอง  ส่วนผ้าทอของป้าสายทองใครอยากได้จับจองเป็นเจ้าของต้องสั่งไว้ก่อน เพราะกว่าจะมาเป็นผ้าทอแต่ละผืนต้องใช้ระยะเวลา

ผ้าทอลายเกล็ดเต่า จำนวน 10 เมตร ที่ทอเสร็จเมื่อไม่นานมานี้ ถูกจับจองโดยกลุ่มวิจัยผ้าฝ้ายจาก มหาวิทยาลัยพะเยาแล้ว เป็นลูกค้าประจำหากมีผ้าที่ทอเสร็จแล้วมักจะถูกจับจองอยู่เสมอ  ป้าสายทองยังถูกเชิญให้ไปเป็นวิทยากรให้ความรู้เรื่องการทอผ้าอยู่หลายครั้ง แต่ยังไม่มีโอกาสได้ไปเนื่องจากสถานที่จัดงานอยู่ไกล เดินทางลำบาก หากการบรรยายอยู่ใกล้ๆ ไม่ไกลมากยินดีที่จะไปให้ความรู้ เพราะอยากถ่ายทอดความรู้ด้านการทอผ้าให้กับคนรุ่นหลังได้สืบทอดต่อ โดยยินดีสอนให้ในทุกๆขั้นตอน

ความภูมิใจของคนทอผ้าอย่างป้าสายทอง คือเป็นหัวเรือใหญ่ในการทอผ้าในงานจุลกฐินวัดทุ่งกล้วยโพธาราม      ต.แม่เมาะ เป็นงานจุลกฐินแรกของ อ.แม่เมาะ โดยผ้าที่จะนำไปใช้ในงานจุลกฐินต้องเป็นผ้าทอด้วยมือ ที่จะต้องทอให้เสร็จและถวายผ้ากฐินภายในเวลา 24 ชั่วโมง เริ่มทอ 9 โมงเช้า เสร็จ 2 ทุ่ม โดยมีกี่ทอผ้าที่ร่วมงานทั้งหมด 5 หลัง ได้ผ้าทอรวมกันกว่า 20 เมตร ป้าสายทองเล่าต่อว่างานจุลกฐินในวันนั้นเหนื่อยแต่มีความสุข อิ่มบุญ อิ่มใจ และทุกคนในชุมชนช่วยกันคนละไม้คนละมือจนงานออกมาสำเร็จ ได้รับคำชมจากผู้เฒ่าผู้แก่ในชุมชนว่า “ตั้งแต่เกิดมายังบ่อเคยเห็นงานจะอี้เลย เกิดมาได้เห็นสักเตื่อ เป็นบุญแต้ๆ”

อยากได้ผ้าฝ้ายทอมือลายเกร็ดเต่า หรืออยากเรียนรู้เรื่องการทอผ้าติดต่อป้าสายทองได้ที่

Facebook : สายทอง จำปาเลิศ หรือโทร 08 6921 4226

ที่มา : วารสารสวัสดีแม่เมาะ