'ศูนย์ฯบ้านตาล' เอกชนต้นแบบ แปรขยะเป็นเงิน

 

ขณะที่กระแสดราม่าเรื่อง ลดใช้ถุงพลาสติกและขยะ ในประเทศไทยกำลังร้อนผ่าว เพราะคนส่วนหนึ่งยังไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม

จึงเป็นเรื่องน่าทึ่งกึ่งน่าตกใจ เมื่อศูนย์ข่าวพลังงานได้นำสื่อมวลชนท้องถิ่นไปเยี่ยมชมศูนย์กำจัดขยะขนาดใหญ่ของจังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ รู้จักกันในชื่อ “ศูนย์กำจัดขยะมูลฝอยแบบผสมผสานบ้านตาล" โดย หจก. ธเนศการก่อสร้าง ตั้งอยู่บริเวณบ้านแม่ยุย ตําบลบ้านตาล อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ รับกำจัดขยะองค์กรส่วนปกครองท้องถิ่นในเชียงใหม่ รวมถึงขยะจากเทศบาลนครเชียงใหม่ เชียงรายและพะเยาบางส่วน รวมแล้ว ร่วม 1,000 ตันต่อวัน

สิ่งที่น่าสนใจ ของศูนย์กำจัดขยะแห่งนี้ คือการจัดการขยะแบบผสมผสาน เน้นการสร้างประโยชน์ เพิ่มมูลค่าจากขยะกลับมาใช้ใหม่

 

ศูนย์กำจัดขยะแห่งนี้มีพื้นที่ทั้งหมดกว่า 2,000 ไร่ ส่วนหนึ่งของพื้นที่เป็นภูเขาขยะที่รอการคัดแยกมหาศาล ภายในแบ่งเป็นพื้นที่หลุมฝังกลบขยะมูลฝอยที่ปิดไปแล้วประมาณ 150 ไร่ หลุมฝังกลบขยะมูลฝอยที่ กำลังดำเนินการในปัจจุบันประมาณ 50 ไร่ และพื้นที่อาคารสำนักงาน โรงผลิตไฟฟ้า บ่อบำบัดน้ำเสียอีกประมาณ 125 ไร่ ส่วนที่เหลือกันไว้เป็นพื้นที่สำหรับรอรับขยะที่เพิ่มขึ้นในอนาคต

ขยะมูลฝอยกองรวมกันเป็นภูเขาเพื่อรอ กำจัดด้วยกระบวนการฝังกลบ คลุมปากหลุมเป็นโดม เพื่อนำเอาก๊าซที่เกิดขึ้นจากหลุมฝังกลบขยะไปใช้ในโรงงานผลิตไฟฟ้า ขายให้กับการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค ส่วนความร้อนทิ้งที่เหลือจากกระบวนการผลิตกระแสไฟฟ้า ผันไปใช้ในโรงงานลําไยอบแห้ง ที่สร้างไว้เพื่อบริการอบลำไยให้กับเกษตรกรในพื้นที่

ขณะเดียวกันก๊าซที่ได้บางส่วน นำส่งก๊าซชีวภาพจากบ่อฝังกลบขยะมูลฝอยไปยังชุมชนเพื่อใช้เป็นพลังงานทดแทนในการหุงต้มของครัวเรือนในชุมชน ผ่านโครงการ Biogas Network ซึ่ง กระทรวงพลังงาน สนับสนุนงบประมาณ ร้อยละ 70 ส่วนที่เหลือ ศูนย์กำจัดขยะ และเทศบาลตำบลบ้านตาล สมทบอีกร้อยละ 30 เพื่อก่อสร้างสถานีเพิ่มแรงดัน เพื่อส่งจ่ายก๊าซชีวภาพ ตามท่อส่งก๊าซชีวภาพไปยังหมู่บ้าน รอบพื้นที่ 200 ครัวเรือน

ส่วนน้ำชะมูลฝอยที่เกิดขึ้นจะส่งเข้าระบบบำบัดแบบไร้อากาศ บ่อผึ่ง และระเหยแห้งในพื้นที่ นอกจากนี้กำลังศึกษากระบวนการเร่งการหมักและย่อยสลายของกองขยะ มูลฝอย และขุดรื้อร่อนกองขยะมูลฝอยเก่า แยกโลหะ แก้วนำไปขาย เอาดินกลับมาใช้ฝังกลบขยะที่เข้ามาใหม่ ส่วนสารอินทรีย์ที่ย่อยสลายแล้ว จะนำมาใช้เป็นปุ๋ยปลูกพืชที่ให้ร่มเงาและความเขียวคืนสภาพแวดล้อม สิ่งที่ใช้เป็นเชื้อเพลิงได้ส่งเข้าระบบการเผาไหม้โรงไฟฟ้าแบบพลังงานความร้อน

ในอนาคต มีแผนจะนำก๊าซชีวภาพจากกองขยะมูลฝอยมาปรับปรุงคุณภาพ และอัดลงถัง เพื่อใช้เป็นเชื้อเพลิงให้กับรถบรรทุกขนาดใหญ่ ขนส่งขยะมูลฝอยจากจุดขนถ่ายขยะเข้ามายังศูนย์กำจัดขยะ

กว่าจะมาเป็นวงจรของการกำจัดขยะที่เห็น ผ่านการคัดค้านและต่อต้านมามากมาย เพียงเพราะคนทั่วไปต่างเข้าใจว่า ขยะ คือสิ่งน่ารังเกียจ และสร้างมลพิษแก่สิ่งแวดล้อม และอาจเป็นเพราะความไม่มั่นใจในระบบการจัดการ กำจัดขยะที่ปลอดภัย ไม่ส่งผลกระทบต่อชีวิตและสิ่งแวดล้อม ของคนในพื้นที่ใกล้เคียงพิกัดที่ตั้งแหล่งกำจัดขยะก่อให้เกิดการต่อต้าน และหลายโครงการต้องชะงักไป

ในส่วนของจังหวัดลำปางเองก็มีศูนย์จัดการขยะมูลฝอยรวมแบบครบวงจร องค์การบริหารส่วนจังหวัดลำปาง ซึ่งได้รับอนุญาตจากจังหวัดลำปางให้เข้าประกอบกิจการในที่ดินของรัฐเนื้อที่ประมาณ 450 ไร่ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณประจำปี 2552 จากสำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย 695 ล้านบาท

 

นายเฉลิมพล มิ่งเชื้อ หัวหน้าฝ่ายสาธารณะภัยและสิ่งแวดล้อม อบจ.ลำปาง เผยว่าศูนย์กำจัดขยะครบวงจรของ อบจ.ลำปาง มีระบบการคัดแยกขยะมูลฝอยด้วยเครื่องจักรร่วมกับการใช้แรงงานคน เพื่อคัดแยกนำขยะรีไซเคิล รวบรวมไว้ประมูลขายนำรายได้เข้ารัฐ โดยเศษพลาสติกจะแยกไว้อัดก้อนรอขายเป็นเชื้อเพลิงขยะ (Refuse Derived Fuel: RDF) ส่วนขยะเปียกจะลำเลียงไป ยังระบบการหมักปุ๋ยชีวภาพ ส่งมอบให้ ท้องถิ่นที่ต้องการนำไปใช้เป็นปุ๋ย แต่ไม่มีระบบการสร้าง ก๊าซชีวภาพ เนื่องจากอาจมีความเสี่ยงต่อการจัดการระบบที่ปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อม

ทั้งนี้ อบจ.ลำปางมีแนวทางศึกษาเพื่อแปรรูปเปลี่ยนขยะเป็นพลังงานความร้อน ในรูปแบบของโรงไฟฟ้าขยะ เพื่อนำขยะ RDF มาสร้างมูลค่าเพิ่มเป็นไฟฟ้าในอนาคต ซึ่งต้องรอศึกษาผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและการทำประชาพิจารณ์ตามขั้นตอน

“การกำจัดขยะที่ศูนย์ของ อบจ.ลำปาง ปัจจุบันเรา มีรายได้จากการขายขยะรีไซเคิล นำเงินเข้ารัฐแล้วประมาณ 3 ล้านบาท นอกจากนี้เรายังแบ่งเก็บรายได้ค่าขนขยะ จากบริษัทเอกชน ตันละ 30 บาท เข้าเป็นเงินกองทุนฟื้นฟูพื้นที่และชุมชนรอบพื้นที่ศูนย์กำจัดขยะ ขณะนี้มีเงินราว 3 ล้านบาท เอาไว้สำหรับชุมชนที่ขอสนับสนุนงบประมาณเพื่อโครงการที่เป็นประโยชน์ต่อชุมชน แต่ขณะนี้ยังไม่มีการใช้จ่ายเงินส่วนนี้ ซึ่งในอนาคต รายได้จากขยะก็จะกลับคืนสู่ชุมชน” นายเฉลิมพลกล่าว

จากข้อมูลของ ศูนย์กำจัดขยะที่เชียงใหม่และลำปาง อาจมีข้อแตกต่างกัน ระหว่างศูนย์กำจัดขยะโดยธุรกิจเอกชน กับภาครัฐ แต่ประเด็นที่น่าคิด คือ การจัดการขยะที่ดีมีรายได้ และสร้างประโยชน์ กลับคืนสู่สิ่งแวดล้อมและชุมชน หากหน่วยงานท้องถิ่นขนาดเล็กหรือวิสาหกิจชุมชน กล้าจะลงทุน วางระบบการจัดการขยะขนาดเล็กที่ดี ช่วยลดค่าใช้จ่ายและสร้างรายได้เข้าชุมชนดีกว่าควักเงินจ่ายค่าขนขยะ เป็นเรื่องที่น่าสนใจ...พิจารณา

เรื่อง ภาพ : ศชากานท์ แก้วแพร่