ข่าวชั้นสอง

ไม่เพียงความเป็นพลเมืองชั้นสองเท่านั้น หากแต่ข่าวชั้นสอง อันมีความหมายถึงข่าวที่มักไม่ค่อยปรากฎในหน้าหลักของหนังสือพิมพ์ รวมทั้งสื่อโทรทัศน์ก็มีอยู่ด้วย โดยเฉพาะข่าวเชิงคุณภาพ เช่น ข่าวเกี่ยวกับชุมชน ข่าวสิ่งแวดล้อม ถึงแม้ว่าข่าวเหล่านี้จะมีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์ก็ตาม ใกล้เข้ามาสื่อท้องถิ่น ข่าวสิ่งแวดล้อมยิ่งคล้ายคนแปลกหน้า ผู้อ่านไกลเมืองใหญ่ ดูเหมือนยังคงสนใจข่าวประเภทเดียวกับสื่อกระแสหลักในเมืองใหญ่ ประเภทหัวสี คือข่าวอาชญากรรม ข่าวชาวบ้าน

หากจะกล่าวว่า เป็นข่าวลูกเมียน้อยก็ไม่ผิดนัก

“ลูกเมียน้อย” คำจำกัดความที่นักข่าวสายสิ่งแวดล้อมใช้เรียกตัวเอง เพื่อนิยามสถานะของข่าวสิ่งแวดล้อมในพื้นที่สื่อต่างๆของไทย โดยเฉพาะในปัจจุบัน เพราะข่าวสิ่งแวดล้อมในพื้นที่สื่อส่วนใหญ่นั้น ไม่มีหน้าหรือช่วงเวลาของตัวเอง อีกทั้งยังไม่ได้ขึ้นหน้าหนึ่งหรือถูกนำเสนอ หากไม่สัมพันธ์กับเรื่องอื่น ๆ ที่คนสนใจ เช่น เรื่องการเมือง หรือ เรื่องเศรษฐกิจ

ข่าวสิ่งแวดล้อมในหน้าสื่อไทย อาจถูกลดความสำคัญลงอย่างเห็นได้ชัด ย้อนหลังไปเมื่อสมัยเกิดวิกฤติฟองสบู่แตกในปี 2540 เพราะข่าวสิ่งแวดล้อมจะเป็นโต๊ะข่าวแรกๆที่ถูกยุบ เพื่อพยุงสถานะทางการเงินของบริษัทผู้ผลิตสื่อ ซึ่งผู้บริหารสื่อในปัจจุบันที่มีประสบการณ์ผ่านช่วงยุคทองของข่าวสิ่งแวดล้อม กระทั่งมองเห็นการเปลี่ยนแปลงครั้งนั้น สามารถให้ภาพได้อย่างชัดเจนที่สุด

“ข่าวสิ่งแวดล้อมเป็นข่าวที่โดนตัดก่อนเพื่อน เวลาที่มีการยกข่าว หรือเวลาที่มีการลดหน้าหนังสือพิมพ์ลง ก็ถือว่าเป็นลูกเมียน้อย เพราะว่าก็จะต้องเลือกข่าวที่คนสนใจก่อน ทั้ง ๆ ที่ปัญหาสิ่งแวดล้อมดูรุนแรงขึ้น แต่ข่าวสิ่งแวดล้อมก็ได้รับความสนใจไม่มาก ถ้าไม่มีการผูกติดกับประเด็นทางการเมือง” วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ รองผู้อำนวยการ ThaiPBSได้กล่าวไว้

เพราะเรื่องสิ่งแวดล้อม ดูจะเป็นเรื่องไกลตัว มองเห็นผลกระทบที่จะเกิดขึ้นช้า ผู้เสพข่าวในสังคมไทยจึงไม่ได้ให้ความสนใจมากนัก ต่างจากข่าวอื่นๆที่ดูเป็นเรื่องใกล้ตัว เป็นเรื่องปากท้อง เรื่องทำมาหากิน ที่จับต้องได้ เห็นผลชัดเจน มีผลกระทบโดยตรง จึงได้รับความสนใจมากกว่า โดยเฉพาะเรื่องฉาวข่าวคาว สังคมจะให้ความสนใจตามติดทุกวินาทีก็ว่าได้

แม้ว่าในวันนี้ สถานะของข่าวสิ่งแวดล้อม จะยังคงเป็น “ข่าวลูกเมียน้อย” เหมือนในอดีต  แต่เมื่อเวลาผ่านไปลูกเมียน้อยก็เติบใหญ่ขึ้น พร้อมกับปัญหาสิ่งแวดล้อมที่นับวันจะเรียกร้องและถามหาการดูแลรักษา เพราะผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมจะเกิดใกล้ตัวเห็นผลชัดเจน และรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ ตามลำดับของการพัฒนาแห่งมวลมนุษยชาติที่เพิ่มขึ้น

จนในที่สุดสถานการณ์จะเป็นตัวบังคับเอง ให้สื่อ ให้นักข่าว มาให้ความสนใจกับเรื่องสิ่งแวดล้อม เพราะว่ามันวิกฤติขึ้นทุกที ปรากฏการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้น จะสร้างความเสียหายมากขึ้นๆ จนกระทั่งในที่สุดจะเป็นเรื่องใหญ่มหาศาล จนไม่มีใครละเลยกับมันได้อีกแล้ว

เราไม่ต้องมองไปหาปรากฏการณ์ภาวะโลกร้อน ภูเขาน้ำแข็งขั้วโลกละลาย ปลาจำนวนมหาศาลช็อคตายตามฝั่งชายหาด เกิดปรากฏการณ์ปะการังฟอกขาว และสารพัดเหตุการณ์ทั่วโลก เพราะใกล้ตัวเรา ณ จังหวัดลำปาง ก็มีปรากฏการณ์ที่ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม ฟ้องร้อง เรียกร้องความสนใจจากคนลำปาง จากหน่วยงานลำปางเพื่อให้ความสนใจปัญหาและลงมือแก้ไขอย่างจริงจัง หาใช่การแก้ปัญหาเฉพาะหน้าแบบไฟไหม้ฟางไม่

ไม่ว่าจะปัญหาเรื้อรังอย่าง หมอกควัน ที่ใกล้จะถึงวาระการเวียนกลับมาอีกครั้ง และลำปางเป็นหนึ่งในหลายจังหวัดที่ประสบปัญหาหมอกควันอย่างหนัก หลายครั้งที่ได้รับการบันทึกว่าหมอกควันหนาที่สุดในประเทศไทย ต้นเหตุของปัญหาที่บอกว่าเกิดจากการเผาป่า เผาป่า และเผาป่า ในขณะที่แต่ละปีก็มีการตัดไม้ทำลายป่ามากขึ้น  เมื่อป่าไม่มีต้นไม้เก็บกักน้ำเก็บความชื้น เมื่อฝืนไฟติดก็ย่อมนำมาซึ่งปัญหา

 

หรือแม้แต่ ปัญหาแม่น้ำวังกลางเมือง สายเลือดใหญ่ของเมืองลำปาง ที่หลายปีที่ผ่านมาทิวทัศน์แม่น้ำกลางเมืองอวดโฉมน้ำที่เขียวขจีด้วยวัชพืชปกคลุมผิวน้ำโชว์ที่นักท่องเที่ยวผ่านไปมา ในขณะที่เจ้าบ้านกลับมองเป็นเรื่องธรรมดา จริงอยู่ว่าธรรมชาติเอื้อนเอ่ยด้วยวาจาภาษาไม่ได้ แต่ธรรมชาติฟ้องด้วยภาพความเน่าเหม็น ด้วยภาพการตื้นเขิน ไม่แตกต่างจาก ปัญหาจอกหูหนูที่เขื่อนกิ่วลม เรื้อรังมานานจนจะครบปี แต่สิ่งที่เห็นคือการแก้ปัญหาที่ปลายเหตุ ทั้งที่การมองหาต้นธารของปมปัญหาก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน เพราะหากกำจัดด้วยการตักเราจะต้องใช้แรงงานแรงคนเท่าไหร่ถึงจะเพียงพอ 

มนุษย์ทำลายธรรมชาติ แต่เมื่อธรรมชาติเสียสมดุล พวกเขากลับหันหลังให้ ข่าวสิ่งแวดล้อมถูกบดบังด้วยข่าวชาวบ้าน ด้วยข่าวที่ทำหน้าที่เพียงตอบสนองสัญชาติญาณความอยากรู้อยากเห็นของมนุษย์เท่านั้น