มุสลิมลำปางในรอมฏอน

จำนวนผู้เข้าชม

อิมามวสันต์ ทองสุข อิมามแห่งมัสยิดนูรุลอิบาดะห์ ที่หัวหมาก กรุงเทพ ชักชวน “ม้าสีหมอก” ไปร่วมสนทนา ในรายการวิทยุ “มุสลิมสัมพันธ์รอมฏอน” ฮ.ศ.1438 ของสมาคมสื่อสารมุสลิมแห่งประเทศไทย เป็นวัตรปฏิบัติต่อเนื่องกันมาหลายปี ที่ยังคงมีไมตรีกันเช่นนี้ มิใช่ว่าม้าสีหมอกเป็นนักการศาสนา หรือมีความรู้ ความเชี่ยวชาญเป็นพิเศษที่จะอรรถาธิบายเรื่องราวของศาสนา เหมือนที่พี่น้องมุสลิมได้ฟังท่านผู้รู้ทั้งหลาย บรรยายเรื่องศาสนา

แต่อาจเป็นเพราะผมอยู่ในแวดวงสื่อมวลชนมาเป็นระยะเวลายาวนาน และตลอดระยะเวลานั้น ผมได้มีบทบาททั้งในเรื่องการพูด การเขียน การวิพากษ์วิจารณ์เรื่องราวของศาสนาอิสลาม ด้วยการศึกษาศาสนาในเชิงของปรัชญา แนวคิด ในแบบที่ต้องอธิบายให้คนทั่วไปเข้าใจอิสลามได้อย่างเป็นวิทยาศาสตร์

ดังนั้น เมื่อความคิดตรงกัน ผมจึงตอบรับไมตรีท่านอิมามวสันต์ด้วยความยินดี เพราะสิ่งที่เราจะพูดในรายการไม่ใช่ข้อโต้แย้งในเรื่องศาสนา หรือการสร้างวาทกรรมแห่งความเกลียดชัง หากแต่เป็นเรื่องการทำความเข้าใจอิสลามที่ถูกต้องสำหรับเพื่อนต่างศาสนิก ที่รัศมีการกระจายเสียงครอบคลุมไปถึง

ในห้วงระยะเวลาสุดท้ายของชีวิต ชีวิต”ม้าสีหมอก” พลิกผันตามวิถีทางที่พระเจ้าได้กำหนดไว้ คือการที่ต้องมาทำสื่อในพื้นที่ที่ห่างไกลจากกรุงเทพ แต่ไม่ว่าจะไปที่ใด เสียงอาซานไม่เคยขาดหาย การเรียกร้องเชิญชวนสู่อิสลาม และการปฏิบัติศาสนกิจของมุสลิมผู้ศรัทธา ไม่ได้อยู่ภายใต้เงื่อนไขของเวลา และสถานที่ใดๆ

ที่ลำปาง มัสยิดอัลฟาลาห์ สว่างไสวตลอดเดือนรอมฏอนอันประเสริฐ

ยามค่ำคืน มัสยิดอัลฟาลาห์ ที่แยกศรีชุม ยามนี้ คึกคักด้วยผู้คน และแสงไฟสว่างไสว เนื่องเพราะเป็นห้วงเวลาแห่งการละศีลอด และการละหมาดยามค่ำคืนในเดือนรอมฏอน ที่เรียกว่าละหมาดตะรอเวียะห์

 การถือศีลอด ในภาษาอารบิค คืออัซ เซาม หรืออัซซิยาม หมายถึงการระงับการกิน การดื่ม การมีเพศสัมพันธ์ตั้งแต่แสงแรกของดวงตะวัน จนกระทั่งลับขอบฟ้า เหตุผลข้อเดียวในการถือศีลอด คือความศรัทธา เหตุผลอื่นไม่มี

แต่หากอธิบายอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ การถือศีลอด คือการให้กระเพาะอาหาร ซึ่งเป็นอวัยวะสำคัญชิ้นหนึ่งของร่างกายได้พักผ่อน หลังจากทำงานหนักมาตลอด 11 เดือน นอกจากนั้นการอดอาหาร ยังเป็นประโยชน์ในการรักษาโรคด้วย

หมอแมกฟาดิน ชาวอเมริกัน เคยอธิบายว่า

 “การอดอาหารมีส่วนช่วยในการรักษาโรคต่างๆ เฉพาะอย่างยิ่งโรคที่เกี่ยวกับระบบการย่อยอาหาร การอดอาหารเหมือนไม้เท้ากายสิทธิ์ที่ทำให้ผู้ที่เจ็บป่วยหายป่วยรวดเร็ว นอกจากนี้การอดอาหารยังมีส่วนช่วยในการรักษาโรคที่เกี่ยวกับโลหิต..”

เมื่อกล่าวถึงการถือศีลอด และกลุ่มคนมุสลิมในลำปาง สังคมลำปางส่วนใหญ่อาจจะไม่รู้จักคุ้นเคยกับคนกลุ่มนี้มากนัก เนื่องจากวัตรปฏิบัติที่ค่อนข้างเคร่งครัด และการมีสังคมที่เกี่ยวข้องกันเฉพาะกลุ่ม ทั้งที่มุสลิมลำปางนั้น เป็นสมาชิกของสังคมนี้มายาวนาน                      

มุสลิมลำปางรุ่นแรกๆ อพยพหนีภัยการเมืองจากดินแดนที่ถูกแยกแบ่งมาจากอินเดีย  ปากีสถาน และบังคลาเทศ เราคุ้นเคยกับคนเหล่านี้ด้วยคำเรียกขานว่า ปาทาน โรฮิงญาซึ่งเป็นมุสลิมสายพม่า ก็สืบสาแหรกมาจากปาทานเช่นเดียวกัน

อัลฟาลาห์ เป็นมัสยิดแห่งแรกของลำปาง สร้างขึ้นในปี 2495 โดยมุสลิมที่อพยพมาจากประเทศอินเดีย ปากีสถาน บังคลาเทศ รวมทั้งมุสลิมเชื้อสายมลายูจากตอนใต้ของประเทศ ทุกวันศุกร์มุสลิมในจังหวัดลำปางจะไปชุมนุมกันที่อัลฟาลาห์  เป็นวัตรปฏิบัติทางความเชื่อ ที่ต่อเนื่องมาไม่ขาดสายกว่า 60 ปี

สันนิษฐานว่า นอกจากมุสลิมสายปาทาน มลายูแล้ว สายจีนฮ่อซึ่งเป็นประชากรมุสลิมส่วนใหญ่ ในหลายอำเภอของจังหวัดเชียงใหม่  ก็น่าจะอพยพย้ายถิ่นฐานมาตั้งรกรากที่ลำปางด้วย มาลำปางคราวใด มีคนแนะนำให้ไปลิ้มรสข้าวซอยอิสลาม ตรงเชิงสะพานรัษฏาภิเศก ฝั่งตำบลเวียงเหนือ ที่ว่ากันว่า เป็นข้าวซอยที่อร่อยที่สุดในประเทศไทย เจ้าของเป็นมุสลิมจีนฮ่อ

ข้าวซอย เดิมคือ “ก๋วยเตี๊ยวฮ่อ” เป็นอาหารดั้งเดิมของมุสลิมจีนฮ่อ ไม่ใช่อาหารพื้นเมืองของภาคเหนือ

เชียงใหม่ นับเป็นเมืองหลวงของมุสลิมสายจีน ที่คนพื้นเมืองเรียกว่า จีนฮ่อ ต้นตระกูลของพวกเขาสายหนึ่งอพยพมาจากมณฑลยูนนาน ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจีน  นับตั้งแต่ช่วงกลางศตวรรษที่ 19 กระจายตัวอยู่ในอำเภอฝาง แม่อาย และเชียงใหม่ ซึ่งมีมัสยิดจีนฮ่ออยู่ถนนช้างคลาน เป็นเสมือนแลนด์มาร์คของมุสลิมในภาคเหนือ

อีกสายหนึ่งเป็นทหาร ที่แตกทัพมาจากกองพล 93 กองทัพจีนคณะชาติ ที่ถอยร่นมาจากการเข้ายึดครองจีนของเหมา เจ๋อ ตง จำนวนหนึ่งอพยพไปไต้หวัน อีกจำนวนหนึ่งยึดแผ่นดินไทยเป็นเรือนตาย รัฐบาลขณะนั้นจัดให้มีค่ายผู้อพยพกว่า 50 แห่งทั่วภาคเหนือ  ซึ่งมาถึงรัฐบาลนี้  การจัดให้มีค่ายอพยพชาวโรฮิงญา คงเป็นเรื่องที่ยากยิ่ง

มุสลิมในภาคกลาง ส่วนหนึ่งสืบสายมาจากเฉกอะหมัด หรือพระยาเฉกอะหมัดรัตนราชเศรษฐี เจ้ากรมท่าขวา ว่าที่จุฬาราชมนตรี ในสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ แห่งกรุงศรีอยุธยา เป็น ต้นสกุล “บุนนาค” อีกสายหนึ่งสืบเชื้อสายมาจากสุลต่านสุลัยมาน เจ้าเมืองพัทลุงและสงขลา ซึ่งลูกหลานในสายสุลต่านสุลัยมาน ต่อมาได้เป็นพระยาราชบังสัน หรือตำแหน่งแม่ทัพเรือ ต่อเนื่องกันมาจากสมัยสมเด็จพระนารายณ์แห่งกรุงศรีอยุธยา จนกระทั่งรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

อีกสายหนึ่งมาจากการกวาดต้อนมุสลิมสายมลายูในภาคใต้ ครั้งเมื่อรัชกาลที่ 1 ยกทัพไปตีปัตตานีดารุสสลาม กลุ่มนี้มีถิ่นฐานปัจจุบันอยู่ในเขตมีนบุรี หนองจอก บางกะปิ ลาดกระบัง ส่วนที่เคยเป็นขุนนางในราชสำนักปัตตานี อยู่แถวบางพลัด บางอ้อ คลองบางกอกน้อย เจริญพาศน์ คลองบางหลวง รวมทั้งสืบเชื้อสายมาจากแขกจาม ทหารรับจ้างจากเขมร  เป็นมุสลิมที่ตั้งถิ่นฐานอยู่แถวอุรุพงษ์

จะไปอยู่แห่งหนตำบลใด เมื่อถึงช่วงเดือนรอมฏอน ก็ต้องถือศีลอด และเมื่อรอมฏอนมาเยือน ก็คล้ายเป็นการทดสอบความซื่อสัตย์ต่อตนเองอีกวาระหนึ่ง ยิ่งเราอยู่ห่างไกลสังคมที่คุ้นเคย อยู่ในสังคมที่ชุมชนมุสลิมเบาบาง เราอาจทำตัวให้กลมกลืนกับสังคมส่วนใหญ่ คือกินดื่มเหมือนปกติ เพราะคงไม่มีมนุษย์คนใดเห็น แต่เราส่วนใหญ่ไม่ทำ นั่นเพราะอะไร

คำตอบข้อเดียวคือศรัทธา คำตอบอื่นไม่มี

 (หนังสือพิมพ์ลานนาโพสต์ ฉบับที่ 1131 วันที่ 2 - 8 มิถุนายน 2560)