สิ้นบุคลากรอันทรงคุณค่าของ จ.ลำปาง "อาจารย์ศักดิ์ รัตนชัย" สื่อมวลชนอาวุโส และปราชญ์ท้องถิ่นเมืองลำปางด้านประวัติศาสตร์วัฒนธรรมฯ

เมื่อเวลา 06.35 น. วันที่ 21 มกราคม 2566 บุตรหลานของ อ.ศักดิ์ สักเสริญ รัตนชัย ได้แจ้งผ่านทางเฟซบุ๊กส่วนตัว แจ้งข่าวอันโศกเศร้า อ.ศักดิ์ รัตนชัย อายุ 95 ปี ได้จากไปอย่างสงบที่บ้านพักเลขที่ 363 ถนนทิพย์ช้าง ตำบลสวนดอก อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง ต่างสร้างความอาลัยต่อผู้ที่เคารพนับถืออาจารย์เป็นอย่างมาก และมีการโพสต์ข้อความแสดงความเสียใจต่อครอบครัว

ประวัติโดยย่อของ อ.ศักดิ์ รัตนชัย

นายศักดิ์ สักเสริญ รัตนชัย เกิดวันอาทิตย์ที่ 24 กุมภาพันธ์ 2471 เป็นบุตรชายคนโตในพี่น้อง 2 คน ของคุณพ่อกิม รัตนชัย (เสียชีวิต) กับคุณแม่บัวเกี๋ยง รัตนชัย (เสียชีวิต) ปัจจุบันอยู่บ้านเลขที่ 363 ถนนทิพย์ช้าง ตำบลสวนดอก อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง เดิมชื่อนายศักดิ์ รัตนชัย แต่ได้เปลี่ยนชื่อเป็น นายศักดิ์ สักเสริญ (ศักดิ์ ส.) รัตนชัย ตามโครงการเปลี่ยนชื่อเป็นภาษาคำเมือง ซึ่งได้รับพระบรมราชานุญาตจากสำนักพระราชวังเนื่องในวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ พระบรมราชินีนาถ

ในชีวิตครอบครัวได้สมรสกับนางทองสุข เดชุะ มีบุตรธิดาทั้งหมด 6 คน ได้แก่

นางเอื้องบาน นวลประเสริฐ อาชีพรับราชการครู ร.ร.แม่ทะวิทยา (เสียชีวิต)

นายบุรีรัตน์ รัตนชัย อาชีพครูเจ้าของโรงเรียนดนตรี เชียงใหม่แลนด์

นายอภิรัตน์ รัตนชัย อาชีพอิสระดนตรี อจ.พิเศษ และศิลปินบรรเลง

นายธัญรัตน์ รัตนชัย อาชีพอิสระดนตรี อจ.พิเศษ และศิลปินบรรเลง

นางตาลทิพย์ แก้วกำเนิด อาชีพครูสอนดนตรี ศิลปินบรรเลง เชียงใหม่

นายศรีเมษ รัตนชัย อาชีพวิศวกรโรงงานคอมพิวเตอร์ กทม.

ประวัติการศึกษา ได้รับการศึกษาในระบบและนอกระบบจากหลายสถาบัน ดังนี้

ปี พ.ศ. 2450 ประโยคประถมศึกษา โรงเรียนฮั่วเคี้ยว จังหวัดลำปาง

ปี พ.ศ. 2481 - 2482 ศึกษาภาษาจีนที่โรงเรียนท่าขี้เหล็ก รัฐฉาน

ปี พ.ศ. 2482 ศึกษาต่อที่โรงเรียนจงเจิ้น เมืองเชียงตุง รัฐฉาน ประเทศสหภาพพม่า จนถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 เกิดภาวะสงครามอินโดจีน จึงเดินทางกลับประเทศไทย

ปี พ.ศ. 2485 ประโยคมัธยมปีที่ 2 โรงเรียนมัธยมราษฎร์วิทยาลัย อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง

ปี พ.ศ. 2489 ประโยคมัธยม โรงเรียนประจำจังหวัดนครสวรรค์

ปี พ.ศ. 2489 ฝึกงานเขียนข่าวลงหนังสือพิมพ์ส่วนกลาง "ข่าวภาพ" ศึกษา วิชาชีพการบัญชี จากโรงเรียนการบัญชีบางรักเ เขตบางรัก กรุงเทพมหานคร ศึกษาวิชาชีพ "วิชาก่อสร้าง" โดยการศึกษาทางไปรษณีย์ศึกษางานจิตรกรรมโดยการฝึกฝนและสอบเทียบได้วุฒิ "วาดเขียนโท"

ปี พ.ศ. 2521 สอบเทียบวุฒิดนตรีได้ประกาศนียบัตวิชาประสานเสียง (Gouse of Harmony , University Extention Concervatory,Chicaco,Nois.)

ปี พ.ศ. 2524 วิทยาลัยดนตรีทรินิตี้ ประเทศอังกฤษ มอบปริญญาตรีสาขาศิลปดนตรี

ปี พ.ศ. 2531 ได้รับพระราชทานปริญญาศิลปศาสตร์บัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาวัฒนธรรมศึกษา จากวิทยาลัยครู

ประวัติผลงาน

นายศักดิ์ สักเสริญ รัตนชัย ได้สร้างสรรค์ผลงานโดยได้รับแรงบันดาลใจจากการดำเนินชีวิตในวิถีชีวิตประจำวันตั้งแต่วัยเด็ก ที่เติบโตมาจากตระกูลที่คลุกคลีอยู่กับงานทางด้านศิลปะ ดนตรี และการละคร เมื่ออายุระหว่าง 6 ถึง 10 ขวบ บิดา - มารดา มีอาชีพขายของอยู่หน้าโรงภาพยนตร์และมีลุงเป็นหัวหน้าแตรวง ยุคที่โรงภาพยนตร์เป็นทั้งเวทีโรงละครและโรงแสดงกายกรรม จึงได้คลุกคลีอยู่กับนักแสดงกายกรรม นักแสดงละครเวที ดาราหนังเซี่ยงไฮ้ นักแสดงละครไทยที่จะแสดงทั้งในประเทศไทย และที่เมืองเชียงตุงประเทศพม่า มีโอกาสพบนักพากย์ภาพยนตร์จากประเทศตะวันตก และได้เรียนศิลปะพื้นบ้านสามชีวิต คือ ( ศิลปะการป้องกันตัว) จากตลาดลาว จังหวัดนครสวรรค์ จากค่ายมวยสมานดิลกวิลาศ จังหวัดเชียงราย ยุคเปลี่ยนแปลงศิษย์มวยเชิงเมือง กับมวยไทย อีกทั้งคตินิยมแบบดั้งเดิมที่ซึมซับมาจากผู้เป็นมารดา ( นางบัวเกี๋ยง รัตนชัย) ซึ่งเป็นช่างฟ้อนดาบที่มีชื่อเสียง ทำให้มีความรักและเอาใจใส่การเรียนรู้ด้านนี้ นอกจากนี้ยังได้ศึกษาความรู้จากศิลปินเก่าแก่ทั้งในท้องถิ่นและจากครูที่มีชื่อเสียงในต่างประเทศ เช่น เรียนรู้จากผู้ช่วยศาสตราจารย์ถังเยี่ยปี่ ผู้อำนวยการสถาบันศิลปะการแสดงของชนเผ่าน้อย แห่งนครคูนหมิง ได้ศึกษาหาความรู้จากครูฟ้อนเงี้ยว ชายไทยใหญ่ ที่เมืองเชียงตุง ประเทศพม่า ดังกล่าวมาทั้งหมดนี้เป็นแรงบันดาลใจที่นำไปสู่การสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏศิลป์ทั้งงานศึกษาค้นคว้า งานสร้างสรรค์ประดิษฐ์ผลงานการแสดงใหม่ๆ จากรากฐานเดิม จนมีผลงานปรากฏมากมายดังนี้

ปี พ.ศ. 2506 ได้สร้างบท ROLEPLAY ประกอบเพลงธรรมะชุดพรหมวิหาร 4 ในงานเผยแพร่จริยธรรมในสภายุวพุทธิกสมาคมแห่งประเทศไทย ณ คุรุสภา และตามโรงเรียนต่างๆ ในกรุงเทพฯ งานชิ้นนี้เกิดขึ้นเพราะแรงศรัทธาในพระศาสนา เป็นผลงานที่ใช้เทคนิคท่าร่ายรำประกอบกับการแสดงละคร เพื่อต้องการสื่อความหมายเพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านพระธรรมให้เข้าใจง่ายขึ้น / ละครเวที เรื่องแก้วตาแม่ สำหรับนักเรียนเป็นทั้งบทละครสำหรับแสดงบนเวที และบทละครวิทยุ ในจังหวัดลำปาง / บทละครประกอบการ์ตูน ชุดแก้วตาแม่ / เทคนิคของโน๊ตนิ้วมือ (FINGER MUSIC NOTE) เป็นกลวิธีสอนเด็กและผู้เริ่มต้นเรียนดนตรีให้รู้จักพื้นฐานการอ่านโน๊ตดนตรีสากลโดยใช้เพียงมือเปล่าของตนเท่านั้น ได้มีโอกาสทำการแสดงชุดนี้ไปสาธิตทั้งในประเทศและนอกประเทศ มีการเผยแพร่ทางสื่อต่างๆ และมีการตีพิมพ์ในหนังสือสำคัญ เพลงที่นำมาประกอบสาธิต คือ เพลงพระราชนิพนธ์ "พรปีใหม่" / คิดค้นการเรียนการสอนอักขระไทยคำเมือง ด้วยกลวิธีการละเล่นอักขริกะนิ้วมือได้แรงบันดาลใจมาจากการทีใคร่จะให้เยาวชนผู้เป็นนักเรียนคำเมืองเกิดความสนุกสนานเกิดความนิยมในวัฒนธรรมท้องถิ่นและทำให้เยาวชนศึกษาวัฒนธรรมได้ง่ายไม่เบื่อหน่าย โดยมุ่งหวังว่าเมื่อเกิดใจรักด้านนี้แล้ว ย่อมมีใจรักในศิลปะพื้นเมืองแขนงอื่่น ด้วยเทคนิคเพลงประกอบการเรียนเป็นเนื้อหาเคล็ดวิชาที่ทำให้เกิดการเรียนรวดเร็วขึ้นโดยการละเล่น

ผลงานมีดังนี้

ผลงานชุดเพลงสิทธิบัตร

เพลงร่ำเปิงลำปาง บทร้อง - ทำนอง ศักดิ์ ส. รัตนชัย ผู้ขับร้อง กฤษฎากร ดวงรินทร์ แยกเสียงประสาน นท.อารี สุขะเกศ หัวหน้าดุริยางค์ทหารอากาศ

เพลงหมาขนคำ ทำนองเพลงเก่า ลำปางหลวง บทร้องและสคอร์ บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ผู้ขับร้อง รำพรรณ์ อินแก้ว

เพลงวังมะนาว เค้าทำนองแม่แล้ลำปาง บทร้องและสคอร์ บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง รำพรรณ์ อินแก้ว

เพลงเตียงดง เค้าทำนองเตียวดง บทร้องและสคอร์ บรรเลงประกอบเสียงไวโอลิน ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง รำพรรณ์ อินแก้ว

เพลงเหลี้ยมเติง ๆ บทร้องทำนองและสคอร์ บรรเลง ท่ารำ ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย บำรุง จันทรประเสริฐ อดีตโฆษณก และพระเอกละครเรื่องเวียงตาล TV8

เพลงเวียงละกอน บทร้องทำนองและสคอร์ บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง กฤษฎากร ดวงรินทร์ ( น้องนาย)

เพลงหาดลาวา บทพระราชนิพนธ์ ร.6 บทร้องทำนองและสคอร์ บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย ยุทธภูมิ วงศ์นิรันดร์

เพลงโป่งข่ามงามเด่น บทร้องทำนองและซาวน์ดนตรี และสีไวโอลินโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย ยุทธภูมิ วงศ์นิรันดร์ ( เล็ก) แห่งรายการศิลปินหรรษา

เพลงชีวิตนักข่าว บทร้องทำนอง ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง ทนงศักดิ์ ภักดีเทวา นักร้องแผ่นเสียงทองคำ วงดนตรีบรรเลงโดย ไพบูลย์ ศุภวารี นายกสมาคมดนตรี แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์

เพลงสิทธิครั้งเดียว บทร้องทำนองและสคอร์ บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง ยุทธภูมิ วงศ์นิรันดร์

เพลงกระเป๋าของฉัน - สวนอักษร บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย เสียงขับร้อง โดยเด็กหมู่ศนย์อบรมเด็กลำปาง

เพลงสอนพุทธประวัติ บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงอาสาฬหบูชา บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงเทียนธรรมะ บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงหนี้กรรมเก่า บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย วัชราภร วโรดม รายการศิลปินหรรษา TV8

เพลงค่าล้ำน้ำใจคน บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงธาตุเจ้าซาวสาม บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลง สีไวโอลิน โดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงป๋าเวณีแบบเบ้า บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลง สีไวโอลิน โดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย กฤษฎากร ดวงรินทร์ ( น้องนาย) ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงดับเดือน บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลง สีไวโอลิน โดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้องโดย สิวพร สิงหานนท์ ศิลปินหรรษา สมาคมดนตรีนครลำปาง

เพลงเทศกาลพรรษา บทร้องทำนอง สคอร์โซนาตินา บรรเลงโดย ศักดิ์ ส. รัตนชัย ขับร้อง รำพรรณ อิ่นแก้ว

รางวัลและเกียรติคุณที่เคยได้รับ

นายศักดิ์ สักเสริญ รัตนชัย เป็นทั้งศิลปินอาชีพและศิลปินที่อุทิศประโยชน์สร้างสรรค์พัฒนาการทางศิลปะการแสดง และวรรณศิลป์ที่มีค่าต่อสังคมอย่างชัดเจนต่อเนื่องสม่ำเสมอในระดับท้องถิ่นและระดับประเทศ จนเป็นที่ยอมรับในวงศิลปินและสาธารณชนอย่างต่อเนื่องมาร่วม 50 ปี โดยประจักษ์ผลงานราลวัลหรือเกียรติคุณระดับภูมิภาค ระดับประเทศและระดับนานาชาติ คือ

รางวัลโปรดเกล้าฯ พระราชทาน จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ รวม 2 ครั้งจากประวัติการบริหารงานด้านศิลปวัฒนธรรมในสถาบันอุดมศึกษาช่วง 10 ปี และ 16 ปี จากมหาวิทยาลัยโยนก คัดเลือกโดยทบวงมหาวิทยาลัย

5 ธันวาคม พ.ศ. 2524 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งเบญจมดิเรกคุณาภรณ์

5 ธันวาคม พ.ศ. 2548 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งจตุตถาภรณ์

รางวัลพระราชทานจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารรี รวม 4 ครั้ง

ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2527 นักวัฒนธรรมดีเด่นอนุรักษ์สถาปัตยกรรมไทยบทบาทบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ ต่อสู้ให้ได้มาซึ่งการรักษาศิลปะโบราณสถานไว้ได้โดย หนังสือพิมพ์เสียงโยนก เป็น 1 ใน 4 ฉบับหนังสือพิมพื คือ มติชน ศิลปวัฒนธรรมและเมืองโบราณ จากการคัดเลือกของสมาคมสถาปัตยกรรมในพระบรมราชูปถัมป์ฉลอง 50 ปี

ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2531 นักอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมไทย วันมรดกไทย 1 ใน 2 ท่านรวม ฯ พณฯ หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล จากการคัดเลือกของกรมศิลปากร

ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2540 นักวัฒนธรรมดีเด่น สาขาสถาปัตยกรรม จากการคัดเลือกครั้งที่สองของกรมศิลปากร จากวรรณศิลป์เกี่ยวกับศิลปกรรมประวัติศาสตร์ เรื่องข้อสังเกตบางประการโยนกยูนนาน ในวารสารศิลปากร

ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2541 รางวัลเสมาธรรมจักร จากผลงานวรรณกรรมงานเผยแพร่พุทธศาสนา ด้วยโสตทัศนูปกรณ์ตำนานเพลง คัดเลือกโดยกรรมการศษสนา กระทรวงศึกษาธิการ

รางวัลดีเด่นระดับภาคเหนืองของสำนักวัฒนธรรมแห่งชาติ พ.ศ. 2530 นักวัฒนธรรมดีเด่น สาขามนุษยศาสตร์ ด้านวรรณกรรมนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์ โบราณคดีภาคเหนือ จากการคัดเลือกของวิทยาลัยครูลำปาง และสหวิทยาลัยล้านนา

ผู้ทรงภูมิปัญญา ครูภูมิปัญญาไทย สาขาภาษาและวรรณกรรมประจำ รุ่นที่ 5 ปี 2549 จากสำนักเลขาธิการสภาการศึกษา ได้รับการคัดเลือกจากลำปางเข้ารับรางวัลคนดีศรีแผ่นดิน ประจำปี 2549

.

ขอบคุณข้อมูล : สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง